Dla nauczyciela

Autor: Bożena Święch

Przedmiot: język polski

Temat: Obraz inteligencji i jej relacji z ludem w Weselu Stanisława Wyspiańskiego.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.

IV. Samokształcenie.

5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

29) Stanisław Wyspiański, Wesele;

Kształtowane kompetencje kluczowe

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

rozpoznaje i charakteryzuje przedstawicieli inteligencji w Weselu Stanisława Wyspiańskiego,
analizuje postawy osób wykształconych w relacjach z chłopami,
ocenia postawy inteligencji w relacjach z chłopami.

Strategie nauczania

konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

metoda poglądowa;
rozmowa kontrolowana;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
praca z tekstem literackim;
burza mózgów;
analizowanie tekstów;
samokształcenie.

Formy zajęć

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego;

Środki dydaktyczne

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica/ kartka papieru, pisak/kreda;
tekst dramatu Wesele;
Słownik języka polskiego tradycyjny lub on‑line.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę z uczniami i prosi, aby dokończyli zdanie zapisane na tablicy:

Inteligent, czyli kto….

2. Uczniowie metodą burzy mózgów podają swoje propozycje definiowania inteligenta, skojarzenia konfrontują z hasłem w Słowniku języka polskiego w wersji tradycyjnej lub on‑line. Zwracają uwagę na brzmienie i znaczenie słowa w języku łacińskim:

intelligens, inteligentis: pojętny.

3. Nauczyciel przedstawia cel zajęć i podaje temat.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel proponuje uczniom uważną lekturę e‑materiału związanego z lekcją Obraz inteligencji i jej relacji z ludem w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego. Uczniowie mają wynotować wszystkie użyte w tekście określenia postaw inteligencji wobec chłopów. Zapisują je na paskach papieru (każde określenie na jednej kartce) i układają w wyznaczonym, widocznym miejscu w klasie. Przykładowo: fascynacja, pogarda, idealizacja, realizm, szacunek, romantyczna wiara w siłę ludu, poczucie wyższości, arogancja, ignorancja, sztuczność, niechęć, powierzchowność.

2. Nauczyciel organizuje pracę uczniów w grupach zadaniowych. Poszczególne grupy otrzymują do opracowania i przedstawienia koleżankom i kolegom wybraną postać reprezentującą inteligencję w Weselu.

Grupa I Gospodarz – Włodzimierz Tetmajer (1861–1923).
Grupa II Radczyni – Antonina Domańska (1853–1917).
Grupa III Dziennikarz – Rudolf Starzewski (1870–1920).
Grupa IV Zosia – Zofia Pareńska (1886–1956).
Grupa V Pan Młody – Lucjan Rydel (1870–1918).

3. Grupy pracują z tekstem dramatu oraz z animacją Reprezentanci inteligencji i ich pierwowzory zamieszczoną w e‑materiale. Wybierają potrzebne im do charakterystyki przydzielonej postaci paski z określeniami, wykorzystują reprodukcje obrazów dostępne w multimedium bazowym.

4. Grupy przedstawiają efekty swojej pracy. Ocenie koleżeńskiej podlega merytoryczność prezentacji oraz kreatywność grupy.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie oceniają prawdziwość zdań. Zaznaczają P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F – jeśli jest fałszywe.

1.	Nie wszyscy przedstawiciele inteligencji w Weselu odnoszą się z pogardą wobec chłopstwa.
2.	Z dekadenckim nastawieniem inteligencji kontrastuje w Weselu pozytywna pronarodowa postawa chłopstwa.
3.	Gospodarz jest typowym przykładem chłopomana.
4.	Niektóre postaci dramatu próbują zamaskować niechęć do chłopstwa, stosując zwroty grzecznościowe.

2. Uczniowie definiują pojęcie chłopomania, głośno odczytują zredagowane definicje i konfrontują z hasłem zamieszczonym w Słowniku e‑materiału.

Zadanie domowe

Nauczyciel formułuje na podstawie e‑materiałów polecenie pracy domowej.

1. Zaproponuj listę pięciu postulatów, które mogłyby poprawić ukazane w Weselu relacje inteligencji z ludem. Zastanów się, co mogłoby się zmienić w postawach inteligencji i chłopów. Jakie działania mogłyby podjąć obie warstwy społeczne, aby ułatwić współpracę na rzecz narodu?

lub

2. Pośród przedstawicieli inteligencji w Weselu Stanisława Wyspiańskiego wskaż postać, która – twoim zdaniem – ma najlepsze relacje z chłopstwem. Uzasadnij swoją wypowiedź.

Materiały pomocnicze

Tadeusz Boy‑Żeleński, Plotka o Weselu Stanisława Wyspiańskiego.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja Reprezentanci inteligencji i ich pierwowzory będzie wykorzystana w fazie realizacyjnej lekcji. Może zostać wykorzystana do innych lekcji na temat Wesela lub do lekcji powtórzeniowej na temat sposobu pokazywania inteligencji w literaturze i innych sztukach.

Sprawdź się