Autor: Joanna Oparek

Temat: „Z Bożej łaski król”. W kręgu średniowiecznych ideałów – władca chrześcijański

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• prześledzi sposób funkcjonowania wzorca osobowego władcy w dobie średniowiecza;

• określi cechy, którymi powinien odznaczać się idealny władca w czasach średniowiecza;

• dowie się, jakie wydarzenia miały wpływ na wykształcenie oraz sposób funkcjonowania ideału chrześcijańskiego władcy;

• przeanalizuje fragmenty tekstów przedstawiających portrety średniowiecznych władców, zwracając uwagę na stosunek narratora do ich postaci i sposoby budowania ich wizerunku.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat historycznych postaci wielkich władców epoki średniowiecza i stawia pytanie otwarte: W jaki sposób ich dokonania odzwierciedlały się w literaturze? Nauczyciel może wskazać na znaczenie kronik oraz francuskich pieśni i poematów epickich (chansons de geste).

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat sukcesji tronu, podkreśla, że w monarchiach dziedzicznych ustalana była w oparciu o primogeniturę (pierworództwo). Zadaje pytanie otwarte: Co jeszcze legitymizowało królewską władzę? Naprowadza uczniów na znaczenie ceremonii koronacyjnej i jej elementów – symboli dynastycznych.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do wcześniejszej rozmowy. Ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel może na wstępie omówić znaczenie rytu biblijnego w kształtowaniu się ceremonii koronacyjnych w monarchiach chrześcijańskich.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

2. Nauczyciel prosi uczniów o wspólne stworzenie schematu wzorca osobowego władcy – z podziałem na cechy i przywileje oraz schematu wzorca osobowego władcy z podziałem na cechy/przywileje właściwe dla 1) króla jako osoby świeckiej i 2) króla jako przywódcy duchowego.

3. Uczniowie zapoznają się z „Galerią zdjęć interaktywnych”, następnie dobierają się w pary i wykonują polecenia 1 i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje.
   Polecenie 2 (Wyjaśnij w kilku zdaniach, jakie było znaczenie insygniów królewskich w podtrzymywaniu ciągłości władzy w państwie polskim) może przybrać formę dyskusji moderowanej przez nauczyciela. W trakcie dyskusji, nauczyciel odwołuje się do relacji kronikarzy, opisujących koronacje polskich królów.

4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia 1‑5. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje.

5. Ćwiczenie 6 może przybrać formę dyskusji – podczas jego wykonywania uczniowie odnoszą do wykonanych wcześniej schematów i weryfikują ich treści.

6. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia – interpretacja wiersza Szymborskiej może przybrać formę rozmowy moderowanej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie roli średniowiecznej literatury parenetycznej dla kształtowania się ideału władcy. Inni uczniowie uzupełniają jego wypowiedź.

2. Nauczyciel prosi wybraną osobę o wyjaśnienie roli sakry, funkcji insygniów i znaczenia ceremonii koronacyjnej dla legitymizacji królewskiej władzy oraz podkreślenia jej dwoistego charakteru.

3. Nauczyciel może na zakończenie dodać, że znaczenie miało też miejsce koronacji – w Polsce Gniezno, a potem Kraków, a w przypadku Francji - Reims. Może też w podsumowaniu zaznaczyć, że pomimo znaczenia prawa krwi, które czyniło króla prawowitym następcą, do legitymizacji władzy potrzebował on sakry, ponieważ stwarzała poczucie kontynuacji władzy w sferze symbolicznej.

Praca domowa:

1. Zastanów się, czy w poszczególnych tekstach przedstawiających średniowiecznych władców czytelnik ma do czynienia z idealizacją postaci, czy manipulacją autorów. Zajmij stanowisko, formułując dwa argumenty odnoszące się do poznanych tekstów [150‑200 słów].

Materiały pomocnicze:

• Łukasz Szymański, Strażnik ładu, arbiter, vicarius Christi - ustrój monarchistyczny w myśli politycznej średniowiecza, Zieleniec 2012.

• Anna Michałek‑Simińska, Znaczenie koronacji królewskiej w późnośredniowiecznej Francji, „Przegląd Zachodniopomorski” 2016, nr XXXI (LX).

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.