Dla nauczyciela
Autor: Sebastian Górski
Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie
Temat: Tradycje tolerancji religijnej
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
II. Różnorodność kulturowa.
Uczeń:
7) charakteryzuje religię jako zjawisko społeczne; analizuje religijność we współczesnym społeczeństwie polskim i porównuje ją z religijnością w innym społeczeństwie.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia znaczenie tolerancji religijnej w historii Rzeczypospolitej;
analizuje teksty źródłowe i porównuje ich zapisy;
analizuje i ocenia etapy kształtowania się wolności religijnej i odchodzenia od niej;
ocenia wpływ tolerancji religijnej na rozwój Rzeczypospolitej i jej społeczeństwa.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
analiza SWOT;
analiza tekstu źródłowego i ikonografii;
dyskusja.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery/tablety z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
flipcharty i markery.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
2. Burza mózgów. Uczniowie odpowiadają na pytania:
Co rozumiemy pod pojęciem tolerancja?
Czym jest tolerancja religijna?
Po fazie twórczej następuje weryfikacja pomysłów. Chętne lub wybrane osoby odnajdują w internecie (np. w słowniku PWN) definicje pojęć „tolerancja” i „tolerancja religijna”. Odczytują je głośno, a reszta klasy poprawia swoją definicję.
3. Odnosząc się do odpowiedzi uczniów, nauczyciel wyjaśnia, jak współcześnie pojmowana jest tolerancja religijna i jakie dokumenty ją gwarantują – Konstytucja RP, Powszechna deklaracja praw człowieka itp.
Faza realizacyjna
1. Podział klasy na grupy 4–5‑osobowe. Każda z nich odpowiada na pytanie: „Co przyniosła tolerancja religijna i jaki był jej wpływ na losy Rzeczypospolitej Obojga Narodów?”.
2. Analiza SWOT. Uczniowie, odpowiadając na pytanie, wykorzystują tabelę „Tolerancja religijna w Rzeczypospolitej szlacheckiej”:
mocne strony, czyli wszystko to, co stanowiło przewagę i zaletę;
słabe strony, czyli wszystko to, co stanowiło słabość i wadę;
szanse, czyli wszystko to, co mogłoby przynieść sukces i korzystną zmianę;
zagrożenia, czyli wszystko to, co było porażką i stwarzało niebezpieczeństwo.
Tabela może być widoczna i wypełniana przez uczniów przez całą lekcję, kiedy razem analizują poszczególne zagadnienia, lub grupy samodzielnie starają się ją uzupełnić, na końcu prezentując wyniki swoich badań i analiz.
3. Praca z linią chronologiczną. Grupy analizują wydarzenia umieszczone na linii i wyszukują w zasobach internetowych dodatkowe informacje, aby odtworzyć proces kształtowania się tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej szlacheckiej i odchodzenia od niej. Następnie na podstawie zdobytej wiedzy uzupełniają tabelę SWOT.
4. Dyskusja na temat „Dlaczego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w ogóle pojawiła się tolerancja religijna, która w tamtym czasie była fenomenem na skalę światową?”. Uczniowie przedstawiają swoje opinie. Chętna/wybrana osoba prezentuje wnioski. Po dyskusji uczniowie mogą uzupełnić tabelę SWOT.
5. Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia interaktywne.
Faza podsumowująca
1. Podsumowując pracę uczniów, nauczyciel wraca do burzy mózgów z początku zajęć i definicji tolerancji religijnej. Następnie pyta, czy w przypadku tej z okresu Rzeczypospolitej Obojga Narodów definicja została w pełni urzeczywistniona. Jeśli nie zostało to wspomniane, wyjaśnia, że wolność religijna była rozumiana w sposób selektywny. Jako przykład podaje prześladowania i ostatecznie wygnanie braci polskich oraz sprawę „pierwszego polskiego ateisty” – Kazimierza Łyszczyńskiego.
2. Na zakończenie uczniowie komentują koncepcję i znaczenie znaku graficznego Piotra Młodożeńca. Przedstawiają swoje opinie na temat kontrowersyjności i uniwersalności projektu.
Praca domowa:
Poszukaj współczesnych przykładów pokojowego współistnienia religii na świecie. Jaka jest recepta na funkcjonowanie obok siebie różnych wyznań i poglądów?
Materiały pomocnicze:
S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
M. Markiewicz, Historia Polski 1492–1795, Kraków 2002.
J. Tazbir, Dzieje polskiej tolerancji, Warszawa 1973.
J. Tazbir, Historia Kościoła katolickiego w Polsce (1460–1795), Warszawa 1966.
A. Suska, Rzeczpospolita Obojga Narodów państwem tolerancji wyznaniowej – rzeczywistość i mity, nowastrategia.org.pl [online].
P. Włodkowic, Traktat o władzy papieża i cesarza w stosunku do niewiernych, 1416.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Linia chronologiczna może być dla uczniów inspiracją do stworzenia własnej prezentacji multimedialnej lub filmu na temat tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej szlacheckiej.