Autor: Bożena Święch

Temat: Warsztaty interpretacyjne. Modernistyczne wyobrażenia o duszy i człowieku – Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, W pustce

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• analizuje wiersz Kazimierza Przerwy‑Tetmajera W pustce;

• wykorzystuje w interpretacji wiersza W pustce funkcjonalne konteksty;

• redaguje pisemne uzasadnienie tezy interpretacyjnej wiersza;

• odczytuje sens utworów Stanisława Koraba‑Brzozowskiego Próżnia i Leopolda Staffa Poczucie pełni.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Warsztaty interpretacyjne. Modernistyczne wyobrażenia o duszy i człowieku – Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, W pustce”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel dzieli klasę na 6 grup i każdej daje kopertę z wierszem Kazimierza Przerwy‑Tetmajera W pustce pociętym na poszczególne słowa. Proponuje uczniom ułożenie wiersza, który będzie się składał ze wszystkich słów zamieszczonych w kopercie i zatytułowanie utworu, który powstał.

2. Grupy prezentują efekty swojej pracy, uzasadniają układ wiersza, jego treść i zaproponowany tytuł.

3. Nauczyciel komentuje efekty pracy grup i podaje cel zajęć oraz temat.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Wybrany uczeń odczytuje głośno wiersz W pustce, pozostali uczniowie wykonują polecenie 2 z sekcji Schemat, wypisują z wiersza frazy, słowa, które uznają za kluczowe do jego poprawnej interpretacji.

2. Analiza i interpretacja tekstu. Klasa zostaje podzielona na zespoły 5–6‑osobowe. Każda grupa dostaje zestaw poleceń do opracowania:
   - Wstępne rozpoznanie. Określenie elementów świata przedstawionego w analizowanym wierszu, interpretacja tytułu.
   - Uzupełnienie tabeli porządkującej wiedzę o osobie mówiącej, świecie przedstawionym i relacjach osoby i świata. Wypisanie z wiersza odpowiednich cytatów i określeń.
   - Odczytanie funkcji zastosowanych w utworze środków artystycznego wyrazu, wykonanie polecenia 4 związanego z rozpoznawaniem środków artystycznego wyrazu i ich funkcji.
   - Identyfikacja problemu poruszonego w wierszu: sformułowanie notatki z tezą interpretacyjną, przywołanie kontekstów: historycznoliterackich, filozoficznych, estetycznych oraz wynikających z własnego doświadczenia ucznia.

3. Uczniowie zapoznają się z prezentacją multimedialną, zawartymi w niej wierszami Stanisława Koraba‑Brzozowskiego Próżnia i Leopolda Staffa Poczucie pełni. Odczytując sens utworów w kontekście zacytowanego komentarza akademickiego, uzasadniają, że oba utwory stanowią głos w dyskursie o pejzażu duchowym poetów Młodej Polski. Wymieniają podobieństwa i różnice dotyczące wierszy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dyktuje uczniom tezę i prosi, aby na podstawie wiedzy zdobytej w czasie lekcji indywidualnie zredagowali jej pisemne uzasadnienie: W pustce to zapis bolesnego doświadczenia tęsknoty za sensem życia i wiarą w Boga.

2. Wybrani uczniowie odczytują swoje uzasadnienia tezy.

3. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej, komentuje aktywność grup i jakość pracy indywidualnej.

Praca domowa:

1. Napisz wypowiedź argumentacyjną, w której uzasadnisz słuszność tezy: Pejzaż realny stał się w wierszu Kazimierza Przerwy‑Tetmajera W pustce pretekstem do pokazania „pejzażu wewnętrznego”.

Materiały pomocnicze:

• Maria Podraza‑Kwiatkowska, Młodopolskie konstrukcje przestrzeni, [w:] Somnambulicy‑dekadenci‑herosi,Kraków‑Wrocław 1985.

• Janusz Sławiński, Analiza dzieła literackiego, [hasło w:] Słownik terminów literackich, /cite> red. J. Sławiński, Wrocław 1989.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Schemat”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.