Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie właściwości redukujących cukrów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

XX. Cukry. Uczeń:

4) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik potwierdzi właściwości redukujące glukozy.

Zakres rozszerzony

XX. Cukry. Uczeń:

4) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik potwierdzi właściwości redukujące np. glukozy; projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik potwierdzi obecność grup hydroksylowych w cząsteczce monosacharydu, np. glukozy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• projektuje i przeprowadza doświadczenie „Próba Tollensa”, którego wynik potwierdzi właściwości redukujące glukozy;

• pisze równanie reakcji glukozy z odczynnikiem Tollensa;

• projektuje i przeprowadza doświadczenie „Próba Trommera”, którego wynik potwierdzi właściwości redukujące glukozy;

• pisze równanie reakcji glukozy z odczynnikiem Trommera.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• wirtualne laboratorium;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do Internetu;

• słuchawki;

• głośniki;

• smartfony/tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informację zawartą we wprowadzeniu do e‑materiału. Inicjuje dyskusję zadając uczniom przykładowe pytania: jak sprawdzić, czy disacharyd ma właściwości redukujące? Czy polisacharydy mogą się utlenić?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Co to znaczy, że dany cukier ma właściwości redukujące?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują treści w e‑materiale pod kątem badania właściwości redukujących cukrów.

2. Nauczyciel odsyła uczniów do wirtualnego laboratorium w e‑materiale. Uczniowie pracują w parach. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Eksperyment chemiczny – „Badanie właściwości redukujących glukozy za pomocą próby Trommera” – zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie wybierają odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne i przeprowadzają eksperyment. Samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równanie przeprowadzonej reakcji (reakcję chemiczną w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej), wszystko zapisują w kartach pracy. Chętne osoby prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.

4. Eksperyment chemiczny, praca w grupach – „Badanie właściwości redukujących glukozy za pomocą próby Tollensa” – zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Uczniowie wybierają odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne i przeprowadzają eksperyment. Samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równanie przeprowadzonej reakcji (reakcję chemiczną w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej), wszystko zapisują w kartach pracy. Chętne osoby prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania:

• Za pomocą jakiego doświadczenia chemicznego można sprawdzić czy cukier ma właściwości redukujące?

• Jak nazywa się produkt utlenienia glukozy?

• Jak sporządzamy odczynnik Tollensa?

• Jak sporządzamy odczynnik Trommera?

• Jaką barwę ma tlenek miedzi(I)?

• Jaką barwę ma wodorotlenek miedzi(II)?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/przypomniałam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/nauczyłem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby dokonali analizy materiału źródłowego w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być użyte jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań. Medium może być również wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji jako uzupełnienie luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Za pomocą jakiego doświadczenia chemicznego można sprawdzić czy cukier ma właściwości redukujące?

• Jak nazywa się produkt utlenienia glukozy?

• Jak sporządzamy odczynnik Tollensa?

• Jak sporządzamy odczynnik Trommera?

• Jaką barwę ma tlenek miedzi(I)?

• Jaką barwę ma wodorotlenek miedzi(II)?

2. Instrukcja do doświadczenia „Badanie właściwości redukujących glukozy za pomocą próby Trommera”:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw do probówek, łaźnia wodna.

Odczynniki chemiczne: stały siarczan(VI) miedzi(II), stały wodorotlenek sodu, stała glukoza, woda destylowana.

Przebieg doświadczenia:

• Do probówki wlej ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu siarczanu(VI) miedzi(II) i ok. 3 cmIndeks górny 3³ roztworu wodorotlenku sodu o stężeniu 2 mol/dmIndeks górny 3³, po czym dodaj kilka cmIndeks górny 3³ roztworu glukozy.

• Probówkę ogrzewaj w łaźni wodnej. Zanotuj obserwacje.

3. Instrukcja do doświadczenia „Badanie właściwości redukujących glukozy za pomocą próby Tollensa”:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw do probówek, łaźnia wodna.

Odczynniki chemiczne: stały azotan(V) srebra(I), stały wodorotlenek sodu, wodny roztwór amoniaku, stała glukoza, woda destylowana.

Przebieg doświadczenia:

• Do probówki wlej ok. 1 cmIndeks górny 3³ roztworu azotanu(V) srebra(I), kilka kropli roztworu wodorotlenku sodu o stężeniu 2 mol/dmIndeks górny 3³.

• Następnie – stale mieszając – dodawaj kroplami wodny roztwór amoniaku (do roztworzenia strąconego osadu).

• Do sporządzonego odczynnika Tollensa dodaj kilka cmIndeks górny 3³ roztworu glukozy.

• Probówkę ogrzewaj w łaźni wodnej. Zanotuj obserwacje.

4. Karty charakterystyk substancji.

5. Karta pracy ucznia: