Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Jesień Ludów i upadek komunizmu w krajach Europy Środkowo‑Wschodniej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje czynniki, które doprowadziły do upadku komunizmu w Europie Środkowo‑Wschodniej.

• przedstawia przebieg wydarzeń w 1989 r. w krajach Europy Środkowo‑Wschodniej.

• wyjaśnia takie pojęcia jak Jesień Ludów, pierestrojka, aksamitna rewolucja, gulaszowy socjalizm, rewolucja trabantów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie przez nauczyciela tematu i celów zajęć, przejście do wspólnego ustalenia kryteriów sukcesu.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Uczniowie powinni przypomnieć m.in. sytuację polityczną i gospodarczą krajów bloku komunistycznego, stan wojenny w Polsce, politykę państw zachodnich, obowiązującą wciąż doktrynę Breżniewa.

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do czterech. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj” oraz odpowiadający mu element z multimedium („Mapa interaktywna”):

• Grupa 1 i 5 – ZSRS i Polska

• Grupa 2 i 6 – Węgry i Czechosłowacja

• Grupa 3 i 7 – NRD i Bułgaria

• Grupa 4 i 8 – Rumunia, Albania i Jugosławia.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Nauczyciel czyta polecenie nr 2 dołączone do mapy interaktywnej, polecając, aby uczniowie w parach wskazali państwa, w których upadek komunizmu miał pokojowy przebieg, a w których miał on krwawy charakter. Wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 3, wskazując zmiany terytorialne i polityczne, które zaszły w wyniku Jesieni Ludów.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie indywidualnie rozwiązują zadania na czas, od najłatwiejszych do najtrudniejszych (od ćw. 1 do 6). Nauczyciel na platformie śledzi postępy uczestników zajęć. Osoba, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa, a nauczyciel może nagrodzić najbardziej zaangażowanych uczniów ocenami za aktywność.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jakie czynniki waszym zdaniem odegrały najważniejszą rolę w przemianach roku 1989? Jaką rolę odegrała Polska? Na co wskazuje nazwanie tych przemian Jesienią Ludów i czy ta nazwa jest adekwatna do tego, do czego doszło w Europie Środkowo‑Wschodniej? Jakie jest znaczenie Jesieni Ludów dla dalszej historii Europy i świata? Uczniowie odpowiadają na pytania, podsumowując wiedzę uzyskaną podczas zajęć.

2. Na zakończenie nauczyciel może dokonać oceny pracy grup uczniowskich.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie, pracując w parach, tworzą krzyżówkę podsumowującą zajęcia. Pary siedzące obok siebie wymieniają się krzyżówkami i je rozwiązują.

2. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

1989 – koniec systemu. Polska, Węgry, NRD, Czechosłowacja, Bułgaria, Rumunia, red. Piotr Głogowski, Warszawa 2014.

E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.

J. Holzer, Europa zimnej wojny, Kraków 2012.

W. Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, Warszawa 2005.

J. Skórzyński, Okrągły stół. Wynegocjowany koniec PRL, Kraków 2019.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.