Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: Język polski

Temat: Gatunki starożytnej poezji lirycznej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • usystematyzuje wiedzę na temat wybranych gatunków poezji lirycznej;

  • scharakteryzuje gatunki starożytnej poezji lirycznej;

  • rozpozna i omówi cechy gatunkowe w tekstach poetyckich.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel inicjuje rozmowę o tym, czy pojęcia „poeta” i „liryk” są synonimami. Uczniowie w swobodnej dyskusji podają swoje argumenty.

  2. Chętna osoba odczytuje na głos słowa wprowadzenia do lekcji (jako zakończenie dyskusji): We współczesnych badaniach nad literaturą za takie się je uznaje. Jednak w starożytnej Grecji poezja i liryka miały nieco odmienny zakres znaczeniowy: za poezję uważano wszystkie utwory pisane wierszem (mową wiązaną), a więc także te, które dziś zaliczamy do epiki i dramatu. Dlatego w starożytnej literaturze można wyróżnić poezję epicką, dramatyczną i liryczną. W obrębie tej ostatniej powstało wiele gatunków, z których część istnieje do dziś.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z multimedium bazowym, mapą myśli, zwracają uwagę na główne kryteria podziału stosowane do rozróżniania tych gatunków. Dzielą wymienione w multimedium gatunki liryczne na te, które mogą podejmować dowolną tematykę, oraz te, które wiążą się z określonymi tematami.

  2. Uczniowie zapoznają się z umieszczonymi w sekcji „Przeczytaj” informacjami. Następnie wykonują umieszczone w e‑materiale ćwiczenia interaktywne:
    - charakteryzują podmiot liryczny i adresata lirycznego wybranego wiersza;
    - określają przynależność gatunkową tekstów;
    - odnajdują fragmenty wskazujące na to, do jakiej liryki należy wiersz.

  3. Nauczyciel rozsypuje na biurku kartki z cytatami z wybranych utworów z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie losują je i krótko omawiają właściwości gatunkowe wybranego przykładu.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie w parach pracują nad ćwiczeniem 8: Który spośród wymienionych utworów: Safony [Tym się konnica zdaje najpiękniejsza...], Anakreonta [Eros spojrzał na mą brodę...], Symonidesa [Bo – bez rozkoszy – jakież życie...] i Pindara Dytyramb dla Ateńczyków – ma cechy hymnu? Odpowiedź uzasadnij w krótkim tekście, koniecznie przywołując odpowiednie fragmenty wiersza.

  2. W podsumowaniu lekcji nauczyciel może zadać następujące pytania:
    - Jakie są kryteria podziału liryki?
    - Jakie potrafisz wymienić gatunki starożytnej poezji lirycznej i czym się one charakteryzują?

Praca domowa:

  1. Dokonaj interpretacji jednego z dwóch zamieszczonych w zadaniu utworów. Uwzględnij przynależność gatunkową wybranego przez ciebie dzieła.
    Praca domowa z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

  • Jerzy Danielewicz, Wstęp, [w:] Liryka starożytnej Grecji, oprac. J. Danielewicz, Wrocław 1988.

  • S. Stabryła, Starożytna Grecja, Warszawa 1988, Biblioteka „Polonistyki”.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się