Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Herezje we wczesnym średniowieczu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia powody powstawania herezji i odstępstw od oficjalnej nauki Kościoła katolickiego;

• opisuje, kogo według średniowiecznych ustaleń uznawano za heretyka;

• charakteryzuje doktrynę albigensów;

• opisuje metody walki z herezjami.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, aby przypomnieli sobie, jak powstawały zakony w średniowieczu i jak wyglądały przemiany średniowiecznej religijności.

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel poleca jednemu z uczniów, aby krótko przedstawił informacje, które uczniowie mieli powtórzyć przed lekcją. W razie potrzeby uzupełnia wypowiedź ucznia.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na pięcioosobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”, dopasowując osoby i tytułu do wydarzeń związanych z walką z herezjami.

3. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Uczniowie zapoznają się z filmem poświęconym albigensom i wynotowują najważniejsze według nich informacje. Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie 3: „Określ, które ze stwierdzeń lub która z tez postawionych przez ekspertów wydają ci się najbardziej przekonujące”. Wskazani uczniowie (lub ochotnicy) przedstawiają swoje propozycje wraz z uzasadnieniem, mogą dyskutować między sobą.

4. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 3, 4 i 5. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

5. Nauczyciel poleca, aby uczniowie w czteroosobowych grupach wykonali ćwiczenie 6: przeanalizowali mapę i zaznaczyli właściwe stwierdzenia. Nauczyciel śledzi na platformie postępy uczestników zajęć, sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „»Bóg rozpozna swoich«. Herezje w średniowieczu” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 8: „Zapoznaj się z fragmentem opisującym zdobycie miasta Béziers, które należy do najbardziej krwawych epizodów wojen z albigensami. Przeformułuj tekst w taki sposób, w jaki mógłby on wyglądać, gdybyś był Odonem III, księciem Burgundii, walczącym przeciwko katarom i składającym relację królowi francuskiemu ze zdobycia miasta”.

Materiały pomocnicze:

Wiek V–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, PWN, Warszawa 1997.

The Chronicle of William of Puylaurens: The Albigensian Crusade and Its Aftermath, oprac. W.A. Sibly, M.D. Sibly, Boydell Press 2003.

J. Garbacik, K. Pieradzka, Teksty źródłowe do nauki historii powszechnej wieków średnich, Kraków 1951, s. 137‑138.

Historia chrześcijaństwa, red. Tim Dowley, Warszawa 2002.

R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2012.

Wskazówki metodyczne:

• Materiały z sekcji „Film edukacyjny” mogą być wykorzystane w trakcie lekcji do pracy uczniów w parach lub samodzielnie. Cały e‑materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.