Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Od jakich parametrów zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
4) wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu), np. aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego).
Zakres rozszerzony
XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:
4) wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, sposób przenikania do organizmu), np. aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego).
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wskazuje czynniki wpływające na lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych;
wyjaśnia na przykładach, jak stosowanie w nadmiernej ilości rożnych substancji szkodzi zdrowiu człowieka;
uzasadnia konieczność ścisłego przestrzegania zasad zażywania leków wg zaleceń lekarza;
opisuje mechanizm i skutki działania alkoholu i nikotyny na organizm człowieka;
omawia negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka np. etanolu, nikotyny.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
technika gadająca ściana;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przed lekcją:
Nauczyciel na wcześniejszych zajęciach ustala z uczniami, kto przygotuje prezentacje dotyczące używek: alkoholu, papierosów (nikotyny), substancji psychoaktywnych (opcjonalnie) oraz substancje lecznicze z uwzględnieniem pojęcia dawka. Uczniowie w domu przygotowują materiały/informacje, które będą wykorzystywać na lekcji podczas pracy w grupach. Nauczyciel przypomina również uczniom o przestrzeganiu zasad dotyczących praw autorskich.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału: czy trucizna może leczyć? Czy lek może szkodzić?
Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów do pytania: „Od czego zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych na organizm człowieka”?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Prezentacja multimedialna na temat używek – praca w grupach. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na cztery grupy zadaniowe:
I grupa – wpływ alkoholu na organizm człowieka;
II grupa – wpływ nikotyny na organizm człowieka;
III grupa – wpływ substancji psychoaktywnych na organizm człowieka;
IV grupa – substancje lecznicze z uwzględnieniem pojęcia dawka.
Uczniowie przygotowują prezentacje multimedialne wg kryteriów zamieszczonych w materiałach pomocniczych. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Po zakończeniu prezentacji jest czas na zadawanie pytań dotyczących przedstawionych treści, a następnie na komentarze/ocenę merytoryczną i techniczną. Dyskusja na temat szkodliwości stosowania używek i wynikających z nich zagrożeń.
Przygotowanie map pojęciowych – „lek czy trucizna”. Uczniowie pracują w tych samych grupach, które będą projektowały mapy na arkuszach papieru A3. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie pytań: jakie czynniki decydują działaniu leków i trucizn? Co oznacza LD 50? Jak alkohol działa na organizm człowieka? Jakie działanie na organizm człowieka ma nikotyna?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałam/łem sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłam/łem...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”. 2. Zadanie:
Wyszukaj ulotkę wybranego leku np.: paracetamol, witamina D, ranigast. Zapoznaj się z informacjami zawartymi w ulotce i odpowiedz na pytania:
Jakie są wskazania do zastosowania leku?
Jakie jest zalecane dawkowanie leku?
Czy może być podawany dzieciom do lat 4?
Czy może być podany kobiecie w ciąży?
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Mapa pojęciowa może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakie czynniki decydują działaniu leków i trucizn?
Co oznacza LD 50?
Jak alkohol działa na organizm człowieka?
Jakie działanie na organizm człowieka ma nikotyna?
2. Kryteria oceny prezentacji:
poprawność merytoryczna (zgodność z tematem; dostosowana do możliwości odbiorców, wyczerpanie tematu);
język prezentacji (specjalistyczna terminologia, poprawność językowa);
konkretność (zdania krótkie – równoważnikowe, hasła);
atrakcyjność (wielkość czcionki, układ treści na slajdzie, tempo wyświetlania, przejścia slajdu, wzorce slajdów);
estetyka (animacje, grafika, kolor, dźwięk);
prezentacja każdej z grup powinna mieć max. sześć slajdów;
czas prezentacji (wykorzystanie zaplanowanego czasu - 2,5 min.).
Nauczyciel przygotowuje: arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.