Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Od jakich parametrów zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:

4) wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, rozdrobnienie, sposób przenikania do organizmu), np. aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego).

Zakres rozszerzony

XXI. Chemia wokół nas. Uczeń:

4) wyjaśnia, na czym mogą polegać i od czego zależeć lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych (dawka, rozpuszczalność w wodzie, sposób przenikania do organizmu), np. aspiryny, nikotyny, etanolu (alkoholu etylowego).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wskazuje czynniki wpływające na lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych;

• wyjaśnia na przykładach, jak stosowanie w nadmiernej ilości rożnych substancji szkodzi zdrowiu człowieka;

• uzasadnia konieczność ścisłego przestrzegania zasad zażywania leków wg zaleceń lekarza;

• opisuje mechanizm i skutki działania alkoholu i nikotyny na organizm człowieka;

• omawia negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka np. etanolu, nikotyny.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przed lekcją:

Nauczyciel na wcześniejszych zajęciach ustala z uczniami, kto przygotuje prezentacje dotyczące używek: alkoholu, papierosów (nikotyny), substancji psychoaktywnych (opcjonalnie) oraz substancje lecznicze z uwzględnieniem pojęcia dawka. Uczniowie w domu przygotowują materiały/informacje, które będą wykorzystywać na lekcji podczas pracy w grupach. Nauczyciel przypomina również uczniom o przestrzeganiu zasad dotyczących praw autorskich.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału: czy trucizna może leczyć? Czy lek może szkodzić?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów do pytania: „Od czego zależą lecznicze i toksyczne właściwości substancji chemicznych na organizm człowieka”?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacja multimedialna na temat używek – praca w grupach. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na cztery grupy zadaniowe:

• I grupa – wpływ alkoholu na organizm człowieka;

• II grupa – wpływ nikotyny na organizm człowieka;

• III grupa – wpływ substancji psychoaktywnych na organizm człowieka;

• IV grupa – substancje lecznicze z uwzględnieniem pojęcia dawka.

  Uczniowie przygotowują prezentacje multimedialne wg kryteriów zamieszczonych w materiałach pomocniczych. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Po zakończeniu prezentacji jest czas na zadawanie pytań dotyczących przedstawionych treści, a następnie na komentarze/ocenę merytoryczną i techniczną. Dyskusja na temat szkodliwości stosowania używek i wynikających z nich zagrożeń.

2. Przygotowanie map pojęciowych – „lek czy trucizna”. Uczniowie pracują w tych samych grupach, które będą projektowały mapy na arkuszach papieru A3. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie pytań: jakie czynniki decydują działaniu leków i trucizn? Co oznacza LD 50? Jak alkohol działa na organizm człowieka? Jakie działanie na organizm człowieka ma nikotyna?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałam/łem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”. 2. Zadanie:
Wyszukaj ulotkę wybranego leku np.: paracetamol, witamina D, ranigast. Zapoznaj się z informacjami zawartymi w ulotce i odpowiedz na pytania:

• Jakie są wskazania do zastosowania leku?

• Jakie jest zalecane dawkowanie leku?

• Czy może być podawany dzieciom do lat 4?

• Czy może być podany kobiecie w ciąży?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa pojęciowa może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie czynniki decydują działaniu leków i trucizn?

• Co oznacza LD 50?

• Jak alkohol działa na organizm człowieka?

• Jakie działanie na organizm człowieka ma nikotyna?

2. Kryteria oceny prezentacji:

• poprawność merytoryczna (zgodność z tematem; dostosowana do możliwości odbiorców, wyczerpanie tematu);

• język prezentacji (specjalistyczna terminologia, poprawność językowa);

• konkretność (zdania krótkie – równoważnikowe, hasła);

• atrakcyjność (wielkość czcionki, układ treści na slajdzie, tempo wyświetlania, przejścia slajdu, wzorce slajdów);

• estetyka (animacje, grafika, kolor, dźwięk);

• prezentacja każdej z grup powinna mieć max. sześć slajdów;

• czas prezentacji (wykorzystanie zaplanowanego czasu - 2,5 min.).

3. Nauczyciel przygotowuje: arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.