Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia:

Ćwiczenie 1

Zaznacz poprawne odpowiedzi.

RSH6hgEVcusfT

Ćwiczenie 2

LDIndeks dolny 50 dla kofeiny wynosi 4,45 mg·kgIndeks górny -1 masy ciała, a dla nikotyny 1,5 mg·kgIndeks górny -1 masy ciała. Która substancja jest bardziej toksyczna? Odpowiedź uzasadnij.

R1C6tanUEb3Wb

RkEb2TjBiqEyz1

Ćwiczenie 3

R2nONO5XlJUpe1

Ćwiczenie 4

Ćwiczenie 5

Jaką dawkę leku należy zastosować? Zapoznaj się z fragmentami trzech ulotek dołączonych do leków i odpowiedz, który lek i w jakiej dawce należy zastosować w opisanych przypadkach?

R1SRRHOCAWO8I

LEK 1 SKŁAD 1 tabletka zawiera 500 miligramów paracetamolu (paracetamolum). WSKAZANIA: lek stosuje się w bólach różnego pochodzenia i o różnym natężeniu. Szczególnie zalecany jest w bólach głowy, migrenach, w bólach reumatycznych, stawowych, mięśniowych i kostnych, w bólach kręgosłupa, nerwobólach, bólach menstruacyjnych, w bólach zębów. Gorączka w przebiegu przeziębienia i (lub) grypy. PRZECIWWSKAZANIA: nadwrażliwość na paracetamol lub inny składnik preparatu, choroba alkoholowa, ciężka niewydolność wątroby lub nerek. DAWKOWANIE I SPOSÓB STOSOWANIA Dorośli i młodzież. Maksymalna dawka dobowa dla osób dorosłych wynosi 4,0 gramy. Lek ten u dorosłych zwykle stosuje się jednorazowo w ilości od 1 do 2 tabletek. W utrzymującym się bólu: od 1 do 2 tabletek (od 2 do 4 razy na dobę), nie częściej niż co 4 godziny. Dzieciom w wieku od 6 do 12 lat doustnie podaje się połowę dawki przewidzianej dla dorosłych, z zachowaniem większych odstępów czasu pomiędzy poszczególnymi dawkami. Dzieciom w wieku od 3 miesięcy do 6 lat paracetamol można podawać, stosując dawki 10 mg/kg mc. w odstępach nie mniejszych niż co 6 godzin. Lek podaje się doustnie. Paracetamolu nie należy nadużywać i przyjmować w sposób ciągły przez okres dłuższy niż 3 dni bez konsultacji lekarskiej. LEK 2 DAWKA 500 miligramów SKŁAD 1 tabletka zawiera substancję czynną - kwas acetylosalicylowy (acidum acetylsalicylicum) 500 miligramów. WSKAZANIA Bóle o lekkim i średnim nasileniu, bóle głowy różnego pochodzenia (np. migrenowe), bóle zębów, bóle mięśni, ból i gorączka w przebiegu przeziębienia i grypy DAWKOWANIE Dorośli: 1-2 tabletki jednorazowo, w razie potrzeby dawka może być powtarzana co 4-8 godzin. Maksymalna dawka to 8 tabletek dziennie. Młodzież powyżej 12 lat: 1 tabletka jednorazowo, maksymalnie 3 tabletki dziennie. Dzieci poniżej dwunastego roku życia: jedynie na zlecenie lekarza. PRZECIWWSKAZANIA Kiedy nie stosować leku: jeśli u pacjenta występuje choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, jeśli u pacjenta występuje ciężka niewydolność serca lub ciężka niewydolność wątroby lub ciężka niewydolność nerek. LEK 3 SKŁAD: ibuprofen, zawiesina doustna, smak malinowy (100 miligramów na 5 mililitrów), 130 gramów. WSKAZANIA Stany gorączkowe różnego pochodzenia (między innymi przeziębienie, grypa), słaby i umiarkowany ból (na przykład ból głowy, gardła albo zębów, ból po ekstrakcji zębów, ból na skutek ząbkowania, ból stawów, mięśni, ból pooperacyjny. DAWKOWANIE Doustnie. DAWKA DOBOWA 20-30 miligramów ibuprofenu na kilogram masy ciała w dawkach podzielonych. Niemowlęta 6 - 12 miesiąc życia (7,7-9 kilograma): 2,5 mililitra 3-4 razy dziennie (150-200 miligramów na dobę). Dzieci od 2 do 4 roku życia (10-15 kilogram): 5 mililitrów 3 razy dziennie (300 miligramów na dobę). Dzieci 5-7 rok życia (16-20 kilogramów): 7,5 mililitra 3 razy dziennie (450 miligramów na dobę). Dzieci 8-10 rok życia (21-29 kilogramów): 10 mililitrów 3 razy dziennie (600 miligramów na dobę). Dzieci 11-13 rok życia (30-40 kilogramów): 15 mililitrów 3 razy dziennie (900 miligramów na dobę). Nie stosować u niemowląt poniżej szóstego miesiąca życia bez porozumienia z lekarzem.

RYSYzIoKZWHuM

Ćwiczenie 6

Saszetka z polopiryną o masie 850 mg zawiera 300 mg kwasu acetylosalicylowego. Oblicz % zawartość substancji pomocniczych i wypełniających. Wynik podaj z dokładnością do 0,1 %.

R1dhhMvIdKSeS2

R1G27CZfVByg42

1. Obliczam masę substancji pomocniczych w 1 tabletce:

850 mg - 300 mg = 550 mg

2. Obliczam procentową zawartość substancji pomocniczych w 1 tabletce:

850 mg - 100 %

550 mg - x

x = 64, 7 %

Ćwiczenie 7

Uczeń wykonał doświadczenie zgodnie z opisem:

Do probówki wrzucił tabletkę aspiryny lub polopiryny, a następnie dodał wody. Następnie zbadał odczyn roztworu za pomocą papierka wskaźnikowego.

R1Ecuo64STYTt

Ilustracja przedstawiająca wzór półstrukturalny kwasu acetylosalicylowego, głównego składnika aspiryny. Sześcioczłonowy pierścień aromatyczny, w którym co drugie wiązanie jest podwójne podstawiony jest w pozycji pierwszej grupą COOH, zaś w pozycji drugiej grupą acetoksylową OCOCH3, to znaczy atom tlenu połączony z atomem węgla, który to łączy się za pomocą wiązania podwójnego z atomem tlenu oraz z grupą metylową CH3. — Kwas acetylosalicylowy – główny składnik aspiryny
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jaki był wynik tego eksperymentu? Podaj obserwacje i wnioski. Odpowiedź uzasadnij, pisząc odpowiednie równanie reakcji chemicznej.

R10jDHV1I8Qs42

R69m8KqcYUgXu2

R1Qx1cDMgt72S

R10ArRambZLOq

Obserwacje: papierek zabarwił się na kolor czerwony.
Wnioski: roztwór wodny aspiryny ma odczyn kwasowy.

RbnDoJI8Oft6S

Ilustracja przedstawiająca równanie reakcji dysocjacji cząsteczki kwasu acetylosalicylowego. Cząsteczka kwasu acetylosalicylowego dodać cząsteczka wody, strzałka w prawo, za strzałką cząsteczka o strukturze sześcioczłonowy pierścień aromatyczny podstawiony w pozycji pierwszej grupą COO- oraz w pozycji drugiej grupą acetoksylową OCOCH3 dodać jony hydroniowy H3O+. — Równanie reakcji dysocjacji
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 8

Palacze, wspominając pierwszy kontakt z papierosem, nie mają zazwyczaj miłych skojarzeń. Zwykle towarzyszyło temu krztuszenie, bóle głowy, nudności, a nawet wymioty. Jednak pomimo tego sięgali po papierosa po raz drugi, trzeci. Z czasem organizm sam sygnalizował potrzebę nikotyny, do której stopniowo został przyzwyczajony. Pojawiło się więc uzależnienie (nałóg) zwane nikotynizmem.

RUttlWLrNZyqk

Ilustracja przedstawiająca wzór półstrukturalny 3-[2-(N-metylopirolidyno)]pirydyny czyli nikotyny w modelu kulowym, czarne kulki symbolizują atomy węgla, niebieskie atomy azotu, a białe atomy wodoru. Cząsteczka składa się z pierścienia pirydynowego, to jest sześcioczłonowego aromatycznego pierścienia zawierającego jeden atom azotu. Pierścień ten łączy się w pozycji trzeciej z pierścieniem N-metylopirolidyny w pozycji drugiej. — Struktura cząsteczki nikotyny
(C – czarny, N – niebieski, H – biały)
Źródło: Mstroeck, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przeanalizuj model cząsteczki nikotyny. Podaj wzór sumaryczny i oblicz masę molową nikotyny. Oblicz procent masowy węgla w tym związku.

R1VVek3hc9CUS2

RBiDbrs4Hdi5a2

Wzór sumaryczny związku:

C_{10} H_{14} N_{2}

M_{C_{10} H_{14} N_{2}} = 162 \frac{g}{mol}

Obliczenia ze wzoru:

% C = \frac{M_{C}}{M_{C_{10} H_{14} N_{2}}} \cdot 100 %

Obliczenia z proporcji:

162 g - 100 %

10 \cdot 12 g - % C

% C = \frac{120 g}{162 g} \cdot 100 % = 74 %

Ćwiczenie 9

Istnieją związki, które w niewielkich ilościach są konieczne do funkcjonowania organizmu, ale przy wyższych stężeniach stają się toksyczne. Przeanalizuj przykładową krzywą zależności dawka‑reakcja dla takiego związku i wykonaj polecenia:

Istnieją związki, które w niewielkich ilościach są konieczne do funkcjonowania organizmu, ale przy wyższych stężeniach stają się toksyczne. Przeanalizuj Zapoznaj się z opisem krzywej zależności dawka‑reakcja dla takiego związku i wykonaj polecenia:

A. Podaj zakresy dawek koniecznej do normalnego funkcjonowania i powodującej zatrucie dla substancji przedstawionej na wykresie.

RQ4vpR8qgbB9c

Wykres. Na osi X wartości dawki w miligramach na kilogram - od zera do 340. Na osi Y reakcja podana w procentach. Pierwsza krzywa ma początek przy dawce równej 20 miligramów na kilogram i ma swój początek przy około 80 procentach i biegnie w dół zakrzywiającą się nieco w kierunku zgodnym z wzrostem wartości na osi X przy około 80 miligramów na kilogram i 5 procentach reakcji następuje koniec pierwszej krzywej, pod którą zapis niedomiar powodujący zatrucie. Dla zakresu od 80 do 160 miligramów na kilogram zaznaczono zakres normalny. Od 160 miligramów na kilogram masy ciała i przy reakcji około 5 procent ma początek druga krzywa, która skierowana jest w kierunku większych wartości reakcji wyrażonej w procentach, dalej przegina się, przypominając kształtem literę S i kończy przy 340 miligramach na kilogram i wartości reakcji równej około 70 procent, powyżej zapis nadmiar prowadzący do zatrucia. — Źródło: GroMar Sp. z o. o. Na podstawie: Zakrzewski S.F., *Podstawy toksykologii środowiska*, Warszawa, 1995, s. 30, licencja: CC BY-SA 3.0.

Do grupy związków mających dwufazową krzywą dawka‑reakcja należy witamina A. Wątroby niektórych zwierząt, szczególnie polarnych, często zawierają witaminę A w ilościach toksycznych dla ludzi, z czym zetknęli się niestety uczestnicy wypraw na Antarktydę. Najprawdopodobniej pierwsza śmierć powszechnie przypisywana hiperwitaminozie A nastąpiła podczas jednej z podróży, która odbyła się w 1913 r. Jednorazowe przyjęcie dawki witaminy A ok. 1,5 g może wywołać objawy ostrego zatrucia u dorosłego człowieka, co odpowiada spożyciu ok. 300 g wątroby niedźwiedzia polarnego.

B. Oblicz stężenie procentowe witaminy A w wątrobie niedźwiedzia.

RcdrXpdkr1D5l3

RdoZaVDuup4263

A. Zakresy dawek koniecznej do normalnego funkcjonowania:

80 \frac{mg}{kg} - 160 \frac{mg}{kg}

Zakres dawek powodujących zatrucie:

mniej ni ż 80 \frac{mg}{kg} oraz wi ę cej ni ż 160 \frac{mg}{kg}

B. Stężenie witaminy A w wątrobie niedźwiedzia:

300 g — 100 %

1, 5 g — x

x = 0, 5 %

Mapa pojęć

Dla nauczyciela