Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Ku pokrzepieniu serc - historia i malarstwo historyczne

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego polskie malarstwo historyczne odegrało tak ważną rolę w XIX wieku;

• charakteryzuje najważniejszych malarzy i ich obrazy, które kształtowały świadomość narodową Polaków pod zaborami;

• interpretuje, czym jest twórczość „ku pokrzepieniu serc”.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy zawartość sekcji „Wprowadzenie”, przedstawia temat oraz cele zajęć. Omawia planowany przebieg zajęć.

2. Prowadzący wyświetla obraz Jama Matejki Bitwa pod Grunwaldem i zadaje uczniom pytania o wymowę dzieła. Jak myślą, w jakim celu powstało? Dlaczego artysta wybrał akurat ten temat i taką formę obrazu? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, powinno wśród nich paść sformułowanie nawiązujące do podtrzymywania tożsamości narodowej wśród Polaków pod zaborami. Jeśli nie padło, nauczyciel dopytuje, stawiając przed uczniami kolejne pytanie: Jak myślicie, czym jest sztuka tworzona „ku pokrzepieniu serc”? Jeden z uczniów może zapisywać propozycje koleżanek i koelgów na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują na kartkach minimum pięć pytań do tekstu. Wybrana osoba zbiera pytania do urny. Nauczyciel dzieli uczniów na 5‑osobowe grupy, które losują pytania z puli i przygotowują odpowiedzi. Zespół, który jest gotowy, zgłasza się i przedstawia rezultaty swojej pracy. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność odpowiedzi.

2. Praca z multimedium („Film”). Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi, aby przeczytał polecenie nr 2: „Artyści tworzący „ku pokrzepieniu serc” wracali najczęściej do wydarzeń mających miejsce w wieku XV, XVI i XVII. Wyjaśnij, dlaczego”. Poleca uczniom, aby podzielili się na 4- lub 5‑osobowe grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź. W podobny sposób uczniowie wykonują następne polecenie.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia 1 z sekcji „Film + Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.

4. Ćwiczenie 2, które uczniowie realizują jako ostatnie, wykonywane jest indywidualnie. Ponownie nauczyciel udostępnia uczestnikom zajęć przez platformę edukacyjną jego treść. Nauczyciel sprawdza przez platformę udzielone odpowiedzi. Następnie zachęca uczniów do uzasadniania swoich wyborów podczas dyskusji w parach.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dzielą się tym, czego się nauczyli na temat: „Ku pokrzepieniu serc - historia i malarstwo historyczne”. Nauczyciel prosi jedną osobę o podsumowanie zajęć.

2. Na zakończenie prowadzący omawia przebieg lekcji, dokonuje oceny pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z filmem w sekcji „Film + Sprawdź się” i wykonaj dołączone do niego polecenia.

2. (Dla uczniów chętnych) Przygotuj krótką prezentację, w której przedstawisz najciekawsze dla ciebie przykłady polskiego malarstwa historycznego wraz z krótkimi opisami.

Materiały pomocnicze:

A. Paterek, Polskie obrazy historyczne, Wydawnictwo Arystoteles, Warszawa 2017.

J. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003.

P. Wandycz, Pod zaborami 1795‑1918, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.

H. Markiewicz, Pozytywizm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.

T. Cegielski, K. Zielińska, Historia. Dzieje nowożytne, wyd. Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998.

Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S. B. Lenard,  Warszawa 1997.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą pracować z filmami w czasie zajęć w parach lub samodzielnie. Nauczyciel może również polecić uczniom, aby zapoznali się z filmami przed lekcją, wówczas w fazie realizacyjnej uczniowie wykonują polecenia bez zapoznawania się z materiałem filmowym.