Autorka: Anna Wąsiel‑Alberska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: System totalitarny w Związku Sowieckim

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

8) przedstawia założenia faszyzmu, nazizmu i komunizmu oraz dokonuje ich krytyki z punktu widzenia praw człowieka i demokracji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przeanalizuje teksty trzech konstytucji uchwalonych w Związku Sowieckim;

• oceni różnice pomiędzy zapisami konstytucji a rzeczywistymi prawami obywatelskimi w republikach;

• scharakteryzuje autonomię republik.

Strategie nauczania:

• konektywizm;

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• mapa myśli;

• analiza tekstu źródłowego;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Wykorzystując burzę mózgów, uczniowie przypominają definicje totalitaryzmu sformułowaną przez Friedricha i Brzezińskiego.

2. Najważniejsze cechy systemu totalitarnego zostają zapisane na tablicy.

3. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zostają podzieleni na trzy grupy. Każda z grup dostaje za zadanie przeanalizowanie jednej z konstytucji Związku Sowieckiego. Są proszeni o odniesienie postanowień konstytucji do definicji totalitaryzmu. Powinni porównać zapisy konstytucji i sposób wprowadzania tych zapisów w życie.

2. Każda z grup prezentuje swoją pracę i na tablicy powstaje charakterystyka totalitaryzmu sowieckiego oraz jego ewolucja.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie proszeni są o ocenę praw i obowiązków obywatelskich zapisanych w konstytucjach. Powinni ocenić poziom zaangażowania obywateli w budowę systemu totalitarnego.

2. Najważniejsze różnice pomiędzy zapisami konstytucji a realnymi prawami obywatelskimi powinny zostać zapisane na tablicy.

Praca domowa:

Napisz esej na temat: Oceń poziom zaangażowania obywateli w życie publiczne w Związku Sowieckim.

Materiały pomocnicze:

Juan Linz, Totalitaryzm i autorytaryzm, Jerzy Szczupaczyńki, wybór i opracowanie, Warszawa 1994.

Mikołaj Tyrchan, Badania porównawcze nad totalitaryzmem nazistowskim i stalinowskim w historiografi i zachodniej, „Czasopismo Prawno‑Historyczne”, t. LXVIII — 2016, z. 1.

Komunistyczna dyktatura w ZSRR i w Polsce – podobieństwa i różnice, wpa.uz.zgora.pl.

Carl J. Friedrich, Zbigniew Brzeziński, Totalitarian dictatorship and autocracy, is.muni.cz.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film może zostać wykorzystany jako wstęp do dyskusji w fazie podsumowującej lekcji.