Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Gwara warszawska jako przykład gwary miejskiej
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
scharakteryzuje gwarę warszawską (tzw. wiech);
rozpozna zjawiska typowe dla gwary warszawskiej w tekstach pisanych i mówionych;
zredaguje słownik gwary warszawskiej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
mapa myśli.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Zadaniem uczniów jest odnalezienie informacji na temat różnic między dialektem a gwarą (np. Dialekt to odmiana języka ogólnego (narodowego) charakterystycznego dla jakiegoś większego terytorium. Natomiast gwara to język używany na mniejszym terenie, np. w gminie, wsi, nie podlega regułom i normom poprawnościowym języka ogólnego).
Faza wprowadzająca:
Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.
Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji. Następnie prosi, by uczniowie przygotowali na podstawie „Przeczytaj” – każdy indywidualnie – mapę myśli, której główne hasło brzmi GWARA WARSZAWSKA. Wybrana osoba lub ochotnik przedstawia wynik swojej pracy.
Faza realizacyjna:
Uczniowie słuchają fragmenty Kwiatów polskich Juliana Tuwima i Pantofelków z Flądry Stefana Wiecheckiego, śledząc tekst pisany. Korzystając z wiedzy nabytej podczas lekcji, wypisują w parach z obu utworów jak najwięcej cech językowych charakterystycznych dla gwary warszawskiej.
Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
Uczniowie, korzystają z materiału z lekcji oraz z telefonów z dostępem do internetu przygotowują słownik wyrazów gwary warszawskiej (wraz z wyjaśnieniami).
Praca domowa:
Uczniowie przygotowują prezentację w programie MS PowerPoint (lub podobnym) na temat gwary warszawskiej oraz wypisują muzyczne, literackie i filmowe przykłady zastosowań tej gwary.
Materiały pomocnicze:
Bronisław Wieczorkiewicz, Gwara warszawka dawniej i dziś, Warszawa 1968.
https://culture.pl/pl/artykul/detalycznie-i-z-faszonem-sprawdz-czy-kumasz-warszawska-gware
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.