Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Metoda dialektyczna

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Zapoznasz się z głównymi założeniami filozofii sokratejskiej.

• Zilustrujesz założenia metody dialektycznej Sokratesa.

• Wyjaśnisz znaczenie metody dialektycznej dla filozofii moralnej.

• Wskażesz główne punkty zwrotne w filozofii Sokratesa.

• Zrozumiesz rolę nauczyciela w dialogu Sokratejskim.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

• dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• audiobook;

• film.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia chętnym lub wybranym uczniom e‑materiał: „Metoda dialektyczna”. Uczniowie przygotowują krótki film jako ilustrację do sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj” materiału. Film mogą przygotować na telefonach komórkowych lub wykorzystać szablony do animacji dostępne w internecie. Uczniowie mogą to zadanie zrealizować na różne sposoby, np. w formie dialogu, dyskusji, krótkiej fabuły, a nawet impresji poetyckiej. Powinni się przygotować do omówienia (uzasadnienia) swojej realizacji.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat lekcji i cele zajęć, które wyświetla przy użyciu tablicy interaktywnej lub rzutnika, oraz wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Prezentacje uczniów. Zalogowany na platformie nauczyciel, po wyświetleniu dostępnego w panelu użytkownika raportu, kontroluje przygotowanie uczniów do lekcji: weryfikuje, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem. Wybrani uczniowie prezentują efekty pracy w domu. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje. Tę część lekcji kończy krótka dyskusja wokół poruszonej tematyki oraz podsumowanie, którego może dokonać zarówno uczeń (np. uczeń zdolny), jak i nauczyciel. W podsumowaniu należy przypomnieć i/lub doprecyzować, czym jest metoda dialektyczna.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy i pracują z tekstem źródłowym, postępując według ustalonego trybu pracy:
   – Odsłuchanie audiobooka ze śledzeniem tekstu pisanego.
   – Określenie tematu przywołanego fragmentu.
   – Identyfikacja problemów poruszonych w tekście.
   – Wypisanie argumentów zawartych w tekście.
   – Postawienie tezy interpretacyjnej i wspólna dyskusja z przywołaniem argumentów.
   – Przywołanie kontekstów: filozoficznego oraz wynikającego z własnego doświadczenia ucznia.
   – Przygotowanie odpowiedzi na polecenia: Wynotuj wyrażenia odnoszące się bezpośrednio do metody majeutycznej. Jaką rolę odgrywa nauczyciel w procesie dochodzenia do wiedzy?
   Nauczyciel może wyznaczyć zdolnego ucznia do pomocy określonej grupie lub grupom uczniów (ekspert). Po wyznaczonym czasie wybrane lub chętne grupy dzielą się swoimi spostrzeżeniami oraz odczytują odpowiedzi na pytania. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

2. Ćwiczenia przedmiotowe. W zależności od czasu, jaki pozostał do końca lekcji, uczniowie rozwiązują w parach lub indywidualnie ćwiczenia od 1 do 7. Sprawdzają poprawność swoich odpowiedzi. Nauczyciel może wykorzystać pytania z zestawu ćwiczeń interaktywnych i wprowadzić element rywalizacji do tej części lekcji.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
   – Dlaczego Sokrates uważał, że wiedza jego rozmówców jest pozorna?
   – Co, według Sokratesa, prowadzi do wiedzy prawdziwej i co można dzięki niej osiągnąć?
   – Czy dzisiaj metoda dialektyczna zdobyłaby uznanie? Kto zdaje się ją stosować w swojej codziennej pracy? Z jakim skutkiem?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 8 i 9 zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

• Krońska I., Sokrates, Warszawa 1964.

• Jørgen Gaare, Øystein Sjaastad, Pippi i Sokrates, Warszawa 2002.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.