Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Wielka wojna północna i jej następstwa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny wybuchu III wojny północnej zwanej wielką;

• opisuje przebieg wojny i postanowienia traktatu w Nystad;

• wymienia najważniejsze skutki wojny dla Szwecji, Rosji oraz Rzeczypospolitej;

• tłumaczy sytuację abdykacji Augusta II i elekcji Stanisława Leszczyńskiego;

• wyjaśnia, dlaczego Rzeczpospolita – choć oficjalnie nie brała udziału w konflikcie – poniosła ogromne straty.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi, aby uczniowie zapoznali się przed lekcją z mapą interaktywną i dołączonymi do niej tekstami źródłowymi.

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zarysowuje przyczyny wybuchu III wojny północnej i tłumaczy, dlaczego nazwano ją wielką wojną północną. Wyjaśnia cele, jakie chcieli osiągnąć uczestnicy koalicji antyszwedzkiej, opisuje zwycięstwa Karola XII. Omawia rolę, jaka przypadła Rzeczypospolitej w tym konflikcie, i to, w jaki sposób doszło do elekcji Stanisława Leszczyńskiego.

2. Nauczyciel wyświetla mapę prezentującą szlak armii szwedzkiej w kampanii w latach 1707–1709. Uczniowie zapoznają się z mapą, czytają również opisy bitew pod Leśną i pod Połtawą z multimedium („Mapa interaktywna”).

3. Praca z drugim multimedium („Film”). Nauczyciel odtwarza nagranie omawiające skutki wielkiej wojny północnej. Następnie prosi, aby uczniowie w parach wykonali polecenie 2: „Opisz politykę cara Piotra I, która ostatecznie pozwoliła mu odnieść sukces w tej wojnie”. Wybrana para przedstawia swoją odpowiedź, nauczyciel może dopowiadać ważne informacje.

4. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: W jaki sposób wielka wojna północna wpłynęła na układ sił w Europie w XVIII w.? Dlaczego ta zmiana była aż tak znacząca? Jakie znaczenie ta wojna miała dla pozycji Rzeczypospolitej w Europie? Prosi, aby uczniowie wymieniali najważniejsze konsekwencje, wybrana osoba zapisuje je na tablicy w postaci mapy myśli albo punktów.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 1, uzupełniają linię chronologiczną.

2. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia 2 i 3 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

J. Black, Europa XVIII wieku 1700–1789, przeł. J. Mikos, Warszawa 1997.

P. Englund, Połtawa, przeł. W. Łygaś, Gdańsk 2003.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie na podstawie multimediów przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.