Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy dysocjacja elektrolityczna zawsze zachodzi w takim samym stopniu?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

2) stosuje termin stopień dysocjacji dla ilościowego opisu zjawiska dysocjacji elektrolitycznej.

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

2) stosuje termin stopień dysocjacji dla ilościowego opisu zjawiska dysocjacji elektrolitycznej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Wskazuje, od jakich czynników zależy stopień dysocjacji związku;

• oblicza stopień dysocjacji związku chemicznego;

• projektuje doświadczenie, w którym rozróżnia substancje o różnym stopniu dysocjacji.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródlowego;

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/ smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: czy roztwór glukozy i roztwór kwasu przewodzą prąd elektryczny? Ta właściwość substancji z jakim zjawiskiem jest związana? Gdzie zjawisko dysocjacji elektrolitycznej spotykane jest w życiu codziennym?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Co to jest stopień dysocjacji elektrolitycznej i od czego on zależy?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment uczniowski. Uczniowie w parach przeprowadzają doświadczenie chemiczne „Badanie odczynu słabego i mocnego elektrolitu” (instrukcja w materiale pomocniczym). Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy, odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Swoje spostrzeżenia z przeprowadzonego eksperymentu uczniowie zapisują w kartach pracy, po czym formułują wniosek. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Chętne lub wybrane osoby prezentują swoje rezultaty na forum klasy, a równania reakcji dysocjacji elektrolitycznych zapisują na tablicy. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi uczniów i w razie potrzeby uzupełnia podane informacje.

2. Nauczyciel na tablicy interaktywnej wyświetla film samouczek. Ewentualne niezrozumiałe kwestie nauczyciel wyjaśnia na forum.

3. Uczniowie indywidualnie rozwiązują zadania 2‑8, zawarte w e‑materiale. Wybrani uczniowie przedstawiają swoje rozwiązania na tablicy. Nauczyciel weryfikuje poprawność proponowanych rozwiązań i ewentualnie koryguje błędy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania: Co to jest elektrolit? Czy każda substancja dysocjuje w takim samym stopniu? Jak zdefiniujesz stopień dysocjacji elektrolitycznej? Co wpływa na stopień dysocjacji?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie latwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany w celu przygotowania uczniów do wykonania obliczeń.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest elektrolit?

• Czy każda substancja dysocjuje w takim samym stopniu?

• Jak zdefiniujesz stopień dysocjacji elektrolitycznej?

• Co wpływa na stopień dysocjacji?

2. Doświadczenie

Szkło i sprzęt laboratoryjny: statyw z probówkami, uniwersalne papierki wskaźnikowe, pipety.

Odczynniki chemiczne: roztwór słabego i mocnego elektrolitu o tych samych stężeniach, np.: kwas solny i kwas octowy, woda destylowana.

Instrukcja do doświadczenia:

• Wprowadź niewielką ilość kwasów w osobnych probówkach, a następnie umieść w nich papierki wskaźnikowe.

• Obserwuj zmiany.

3. Karta pracy ucznia: