Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Addycja cząsteczek typu HX do wiązania podwójnego – reguła Markownikowa?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

XIII. Węglowodory. Uczeń:

3) opisuje właściwości chemiczne alkenów na przykładzie reakcji: spalania, addycji (przyłączania): ${\text{H}}_2$ , ${\text{Cl}}_2$ , HCl, ${\text{H}}_2\text{O}$; polimeryzacji; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

4) opisuje właściwości chemiczne alkenów na przykładzie reakcji: spalania, addycji: ${\text{H}}_2$, ${\text{Cl}}_2$ i ${\text{Br}}_2$ , HCl i HBr, ${\text{H}}_2\text{O}$, polimeryzacji; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); opisuje zachowanie alkenów wobec wodnego roztworu manganianu(VII) potasu; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcia: czynnik elektrofilowy oraz czynnik nukleofilowy;

• analizuje mechanizm addycji elektrofilowej cząsteczek typu HX do wiązania podwójnego;

• stosuje regułę Markownikowa w reakcjach addycji;

• pisze równania addycji elektrofilowej cząsteczek halogenowodorów do wiązania podwójnego.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczenia przedmiotowe;

• z użyciem komputera;

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel rozdaje uczniom metodniki lub kartki w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym do zastosowania w pracy techniką świateł drogowych. Przedstawia temat zajęć: „Addycja cząsteczek typu HX do wiązania podwójnego – reguła Markownikowa?” i cele lekcji sformułowane w języku ucznia na prezentacji multimedialnej.

2. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują w e‑materiale mechanizm addycji elektrofilowej. Po wyznaczonym czasie nauczyciel wyświetla poszczególne etapy addycji na tablicy multimedialnej. Uczniowie ze wsparciem nauczyciela omawiają poszczególne etapy na forum klasy. Niezrozumiałe kwestie wyjaśnia nauczyciel.

2. Uczniowie zapoznają się z treścią polecenia 1 zawartego w e‑materiale. Chętny uczeń zapisuje równanie reakcji addycji z zastosowaniem reguły Markownikowa na tablicy. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność zapisu równania. W razie wystąpienia wątpliwości nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do symulacji interaktywnej. Uczniowie zapoznają się z treścią polecenia, po czym wykonują zawarte tam ćwiczenia. Chętni uczniowie prezentują odpowiedzi na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną odpowiedzi i w razie konieczności podają swoje propozycje rozwiązań. 4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Każdy uczeń ma dokończyć zdanie: „Zaczynam się zastanawiać...”

2. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

Praca domowa:

1. Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje arkusze z narysowanym termometrem oraz cenki.

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Jak można wyjaśnić pojęcia: czynnik elektrofilowy oraz czynnik nukleofilowy? O czym mówi reguła Markownikowa? Jakie etapy składają się na mechanizm reakcji addycji elektrofilowej cząsteczki HX do etenu?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.