Autor: Sabina Świtała, Anna Grabarczyk

Temat: Barokowa miłość dworska

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• scharakteryzuje podmiot liryczny wybranych barokowych erotyków;

• wyjaśni, jak w wierszach Zbigniewa Morsztyna i Wespazjana Kochowskiego postrzegane są miłość do Boga i miłość do kobiety;

• zinterpretuje fragmenty wybranych utworów Jana Andrzeja Morsztyna, aby ustalić motywacje podmiotu lirycznego;

• omówi zastosowane w wierszach środki stylistyczne i motywy służące zaskoczeniu czytelnika;

• wskaże funkcje środków stylistycznych w poezji dworskiej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• tunel myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel informuje uczniów, że przedmiotem lekcji będzie miłość barokowa. Na początek gromadzą synonimy tego słowa, można przygotować plakat w kształcie serca lub narysować je na tablicy. Uczniowie zapisują: afekt, zakochanie, kochanie, namiętność, sympatia, amor, eros, uczucie, umiłowanie, ukochanie itd. Następnie zastanawiają się, co czuje zakochany człowiek. W tym celu jedna osoba z klasy wciela się w rolę zakochanego, pozostałe osoby tworzą tunel myśli. Osoba w roli przechodzi przez tunel, pozostali uczestnicy zajęć są jej wewnętrznym głosem. Jeden rząd wyraża pozytywne uczucia, myśli towarzyszące osobie zakochanej, drugi negatywne. Na koniec osoba w roli opisuje myśli i uczucia, które towarzyszyły jej podczas przejścia.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Następnie przechodzą do sekcji „Audiobook”, odsłuchują nagranie, dobierają się w pary i wykonują polecenie 1. Nauczyciel prosi kilka wybranych osób o zaprezentowanie odpowiedzi – udowodnienie, że charakterystyka kobiety w barokowej poezji dworskiej nie ograniczała się wyłącznie do opisu jej cielesności.
   Następnie uczniowie indywidualnie wykonują polecenie 2: Ułóż plan wystąpienia na temat: „Miłość ziemska i niebiańska... W jakim celu Jan Andrzej Morsztyn łączył tematykę miłosną i religijną?”.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę o barokowej miłości w poezji Morsztyna.
   Nauczyciel podsumowuje dyskusję - może tu przywołać zdanie Weintrauba:
   Poezja Morsztyna to poezja o bardzo wyraźnym piętnie dworskim. Z erotyków jego wywiedzieć się można, jaka była na dworze aura gry miłosnej, jak dworzanin zalecał się damie swego serca. Ale bardzo naiwny byłby czytelnik, który chciałby w tych erotykach doszukiwać się dziejów miłosnych poety. Idzie w nich nie tyle o ekspresję uczuć, co o popisanie się wymyślnym, nieoczekiwanym komplementem. [...] Co najważniejsza, poetyka, tak renesansowa jak i barokowa, uważała takie adaptacje obcej poezji, przede wszystkim klasycznej, za cenne i oryginalne osiągnięcia poetyckie. Dopiero poetyka romantyczna, domagająca się ekspresji tego w poezji, co poeta przeżywał, wprowadziła tu rewolucję, stworzyła inne, nie językowe kryterium oryginalności. [...] Toteż paradoksalnie, mimo że w poezji tej stale jest się skłonnym do wylewania łez i ustawicznie słyszy się skargi na nieznośne żary miłości, jest ta poezja świadectwem oschłości uczuciowej jej autora. [...] Morsztyn wspaniale władał polszczyzną i był wirtuozem w eksplorowaniu jej możliwości. Jego wiersze, które jako ekspresja uczuć muszą się nam wydać sztuczne, wymęczone, potrafią zachwycać pomysłowością w operowaniu językiem, brawurą w eksploatowaniu możliwości polszczyzny.
   W. Weintraub, Wstęp [w:] J.A. Morsztyn, Wybór poezji, Wrocław 1998, s. VII. BN I257.

Faza podsumowująca:

1. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli klasę na 3 grupy. Każda z nich wykonuje określone zadania.
   I – ćwiczenia 1, 4, 7– sekcja „Sprawdź się”
   II – ćwiczenia 2, 5, 8 – sekcja „Sprawdź się”
   III – ćwiczenia 3, 6, 9 – sekcja „Sprawdź się”
   Po upływie określonego przez nauczyciela czasu następuje prezentacja efektów pracy grup. Liderzy przedstawiają wnioski, odpowiadają na ewentualne pytania, a nauczyciel udziela komentarzy zwrotnych.

Praca domowa:

1. Praca domowa z e‑materiału: Czy według Jana Andrzeja Morsztyna łatwo zdobyć względy kobiety? Napisz krótkie wypracowanie, odwołując się do dwóch utworów Morsztyna: Na zausznice w dzwonki. Sonet oraz Na zausznice w kłóteczki.

Materiały pomocnicze:

• P. Stępień, Miłość, śmierć, mistyka. O liryce erotycznej Jana Andrzeja Morsztyna, „Pamiętnik Literacki”, 1992, z. 1, s. 125‑132.

• Czesław Hernas, Literatura baroku, Warszawa 1999.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.