Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Portret Cezarego Baryki

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

31) Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony…, Przedwiośnie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

pozna pojęcie Bildungsroman;
uzasadni, czy Przedwiośnie Stefana Żeromskiego można czytać jako Bildungsroman;
omówi najważniejsze cechy charakteru Baryki;
oceni życiowe wybory głównego bohatera Przedwiośnia.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie sobie treści Przedwiośnia Stefana Żeromskiego ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki postaci Cezarego Baryki.
Uczniowie przynoszą lekturę na lekcję. Wystarczy jedna książka na parę.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przypomnienie tematyki Przedwiośnia. Prowadzący zajęcia zwraca uwagę, że Przedwiośnie nie było jedyną powieścią okresu międzywojennego, poruszającą problematykę odrodzenia państwa polskiego. Podaje inne przykłady: Generał Barcz Juliusza Kadena‑Bandrowskiego czy Pokolenie Marka Świdy Andrzeja Struga.
Nauczyciel przedstawia cele lekcji oraz kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

Uczniowie indywidualnie zapoznają się z sekcją „Przeczytaj”. Chętna osoba podsumowuje zdobyte w ten sposób wiadomości.
Nauczyciel prosi uczniów: Zapoznajcie się ze schematem, w którym zawarto najważniejsze cechy Cezarego Baryki. Dopiszcie po dwa synonimy w części: cechy charakteru. Następnie uzupełnijcie schemat cytatami do co najmniej trzech wybranych elementów schematu i zredagujcie wypowiedź argumentacyjną uzasadniającą postrzeganie tej postaci.
Uczniowie mogą pracować w parach lub grupach.

Faza podsumowująca:

Uczniowie dzielą się na grupy i rozwiązują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Odpowiedzi omawiają z nauczycielem.
Nauczyciel prosi uczniów, aby ocenili życiowe wybory głównego bohatera Przedwiośnia.

Praca domowa:

Stwórz biogram Cezarego Baryki.

Materiały pomocnicze:

Artur Hutnikiewicz, „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego, Warszawa 1974.
Zdzisław Adamczyk, „Przedwiośnie”. Prawda i legenda, Poznań 2001.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się