Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: historia

Temat: Konflikt polsko‑ukraiński i ludobójstwo ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny zbrodni dokonanych przez Ukraińców na Polakach na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej;

• omawia przebieg dramatycznych wydarzeń na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej;

• wskazuje różnice w postrzeganiu przyczyn rzezi wołyńskiej w Polsce i na Ukrainie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• elementy dramy.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Konflikt polsko‑ukraiński i ludobójstwo ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z pierwszym akapitem tekstu w sekcji „Przeczytaj” tak, aby uczniowie mogli omówić relacje polsko‑ukraińskie w okresie międzywojennym.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem lekcji. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem zajęć? W ten sposób uczniowie formułują obowiązujące ich kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Rekapitulacja wtórna: wybrani uczniowie wymieniają przyczyny konfliktów polsko‑ukraińskich w okresie międzywojennym oraz wskazują na mapie II Rzeczypospolitej obszary zamieszkiwane przez ludność ukraińską.

2. Nauczyciel omawia sytuację na byłych ziemiach II RP i stosunek obu okupantów (niemieckiego i sowieckiego) do kwestii niepodległości Ukrainy oraz relacji polsko‑ukraińskich.

3. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel prosi, aby uczniowie podzielili się na czteroosobowe grupy. Odtwarza drugi film (omawiający rzeź wołyńską), uczniowie notują najważniejsze ich zdaniem informacje. Następnie uczniowie w grupach wykonują polecenie 5: opracowują tekst oskarżenia. Po ustalonym czasie przedstawiciele losowo wybranych grup prezentują efekty swojej pracy, pozostali uczniowie mogą się do nich odnosić.

4. Praca z fragmentem tekstu z sekcji „Przeczytaj” (akapit „Konflikt pamięci”). Uczniowie w grupach na podstawie tekstu formułują po trzy pytania zaczynające się od słowa „dlaczego”. Uczniowie z jednej grupy zadają swoje pytania przedstawicielom pozostałych grup.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie pracują w parach nad ćwiczeniem 8 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie wybrani uczniowie proponują inne niż pomniki formy upamiętnienia ofiar zbrodni ukraińskich nacjonalistów na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej.

2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

3. Na koniec prowadzący może ocenić pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Obejrzyj oba filmy, a następnie wykonaj dołączone do nich polecenia – z wyłączeniem polecenia 5.

Materiały pomocnicze:

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

G. Motyka, Wołyń ’43. Ludobójcza czystka – fakty, analogie, polityka historyczna, Kraków 2016.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2019.

Wskazówki metodyczne:

Nauczyciel może prosić uczniów o obejrzenie filmów przed zajęciami, a wybrane osoby o przygotowanie prezentacji na temat ludobójstwa dokonanego na ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Wówczas w trakcie fazy realizacyjnej uczniowie przechodzą bezpośrednio do wykonywania poleceń.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 8: Bełżec. Pomnik pamięci Polaków, ofiar mordu UPA na pasażerach pociągu relacji Bełżec–Lwów w czerwcu 1944 r.; AHarmonyA, CC BY‑SA 4.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8: Pomnik upamiętniający ofiary rzezi wołyńskiej na cmentarzu Rakowickim w Krakowie; Zygmunt Put – Zetpe0202, CC BY‑SA 4.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8: Pomnik poświęcony ofiarom rzezi wołyńskiej w Lubinie; Glaube, CC BY‑SA 4.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8: Pomnik ku czci pomordowanych na Kresach Południowo‑Wschodnich w latach 1939–1947 we Wrocławiu; pawulon/fotopolska.eu, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8: Obelisk upamiętniający ofiary rzezi wołyńskiej w Kłodzku; Glaube, CC BY 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8: Tablica upamiętniająca ofiary rzezi wołyńskiej w kościele św. Brygidy w Gdańsku; Starscream, CC BY‑SA 3.0, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 8: Pomnik poświęcony pamięci ofiar rzezi wołyńskiej w Lublinie; Glaube, CC BY‑SA 4.0, Wikimedia Commons.