Autor: Anna Juwan

Temat: Struktura troficzna i przestrzenna ekosystemu

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przedstawisz elementy struktury troficznej ekosystemu.

• Przeanalizujesz elementy struktury warstwowej lasu.

• Omówisz elementy struktury przestrzennej wód oceanu.

• Wyjaśnisz, jakie są cechy wspólne struktury przestrzennej lasu i wód oceanu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• mapa myśli;

• tworzenie plakatu;

• prezentacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Struktura troficzna i przestrzenna ekosystemu”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 (polegającego na dopasowaniu definicji do pojęć związanych z tematem lekcji) z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla cele zajęć z sekcji „Wprowadzenie”, a następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi ich, by na podstawie e‑materiału opracowali plakat przedstawiający strukturę warstwową lasu (grupy I i II) lub strukturę przestrzenną oceanu (grupy III i IV) wraz z zaprezentowaniem konkretnych gatunków z danego poziomu troficznego i wskazaniem relacji pomiędzy nimi.
   Grupy otrzymują po dwa arkusze papieru A2 i na jednym z nich przygotowują plakat. Następnie wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali otrzymane zagadnienie. Eksperci zamieniają się grupami (I z III, II z IV) i przekazują zdobytą wiedzę. Uczniowie z drugiej grupy robią na drugim arkuszu notatki w formie mapy myśli, porządkując informacje przekazywane przez eksperta. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup. Grupy prezentują wyniki swojej pracy, nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.

2. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla grafiki interaktywne zawarte w e‑materiale i wspólnie z uczniami dokonuje ich analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, wyjaśnili na przykładzie ekosystemu leśnego, jak biocenoza może wpływać na elementy biotopu, takie jak temperatura, ruchy powietrza, skład chemiczny gleby (w odniesieniu do pierwszej grafiki), oraz opisali, z jakimi wyzwaniami muszą się zmagać organizmy zasiedlające strefę przybrzeżną (w odniesieniu do drugiej grafiki). Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie – na podstawie podanych fragmentów tekstu oraz własnej wiedzy – wyjaśnić, dlaczego toksyczne działanie związków rtęci rozpuszczonych w środowisku niesie większe zagrożenia dla drapieżnych szczupaków niż małych roślinożernych organizmów zooplanktonu) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 3 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

2. Nauczyciel zadaje pytanie w celu sprawdzenia stopnia opanowania wiedzy przez uczniów:
   – Czy są jakieś cechy wspólne struktury przestrzennej lasu i wód oceanu?

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 4 do 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” do podsumowania lekcji.