Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: Biologia
Temat: Struktura troficzna i przestrzenna ekosystemu
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Przedstawisz elementy struktury troficznej ekosystemu.
Przeanalizujesz elementy struktury warstwowej lasu.
Omówisz elementy struktury przestrzennej wód oceanu.
Wyjaśnisz, jakie są cechy wspólne struktury przestrzennej lasu i wód oceanu.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
analiza grafiki interaktywnej;
mapa myśli;
tworzenie plakatu;
prezentacja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
arkusze papieru, flamastry.
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Struktura troficzna i przestrzenna ekosystemu”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 (polegającego na dopasowaniu definicji do pojęć związanych z tematem lekcji) z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla cele zajęć z sekcji „Wprowadzenie”, a następnie wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
Faza realizacyjna:
Praca w grupach. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi ich, by na podstawie e‑materiału opracowali plakat przedstawiający strukturę warstwową lasu (grupy I i II) lub strukturę przestrzenną oceanu (grupy III i IV) wraz z zaprezentowaniem konkretnych gatunków z danego poziomu troficznego i wskazaniem relacji pomiędzy nimi.
Grupy otrzymują po dwa arkusze papieru A2 i na jednym z nich przygotowują plakat. Następnie wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali otrzymane zagadnienie. Eksperci zamieniają się grupami (I z III, II z IV) i przekazują zdobytą wiedzę. Uczniowie z drugiej grupy robią na drugim arkuszu notatki w formie mapy myśli, porządkując informacje przekazywane przez eksperta. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup. Grupy prezentują wyniki swojej pracy, nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla grafiki interaktywne zawarte w e‑materiale i wspólnie z uczniami dokonuje ich analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, wyjaśnili na przykładzie ekosystemu leśnego, jak biocenoza może wpływać na elementy biotopu, takie jak temperatura, ruchy powietrza, skład chemiczny gleby (w odniesieniu do pierwszej grafiki), oraz opisali, z jakimi wyzwaniami muszą się zmagać organizmy zasiedlające strefę przybrzeżną (w odniesieniu do drugiej grafiki). Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.
Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie – na podstawie podanych fragmentów tekstu oraz własnej wiedzy – wyjaśnić, dlaczego toksyczne działanie związków rtęci rozpuszczonych w środowisku niesie większe zagrożenia dla drapieżnych szczupaków niż małych roślinożernych organizmów zooplanktonu) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 3 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.
Nauczyciel zadaje pytanie w celu sprawdzenia stopnia opanowania wiedzy przez uczniów:
– Czy są jakieś cechy wspólne struktury przestrzennej lasu i wód oceanu?
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia od 4 do 7 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Dodatkowe wskazówki metodyczne:
Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” do podsumowania lekcji.