Autor: Piotr Mazur

Przedmiot: filozofia

Temat: Przedstawiciele i założenia nowożytnego racjonalizmu

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, uczniowie liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia kontekst historyczny, założenia i właściwości XVII‑wiecznej szkoły filozoficznego racjonalizmu;

• analizuje wybrane motywy filozofii racjonalistycznej;

• ocenia model wiedzy siedemnastowiecznego racjonalizmu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• dyskusja za i przeciw;

• analiza SWOT;

• mapa myśli.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie mają za zadanie przygotować informacje o tym, co o rozumie i roli myślenia uważali filozofowie różnych epok.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Chętny uczeń odczytuje na głos „Wprowadzenie” do e‑materiału. Na podstawie zawartych w nim treści oraz wiadomości przygotowanych przed lekcją uczniowie dyskutują o tym, czym jest rozum i co o nim wiemy.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” e‑materiału. Wspólne omówienie przedstawionych pojęć i stanowisk filozoficznych. Sporządzenie notatki podsumowującej zyskaną wiedzę.

2. Tworzenie mapy myśli. Szkielet mapy oraz wskazówki są wyświetlone lub narysowane na tablicy. Uczniowie tworzą mapę. Nauczyciel koryguje i uzupełnia informacje.

3. Dyskusja za i przeciw. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy. Informuje uczniów, że mają przygotować się do dyskusji za i przeciw na temat: czy jest możliwe zdobycie wiedzy rozumowej, pewnej i uniwersalnej? Zadanie pierwszej grupy polega na przygotowaniu argumentów za tym, że możliwe jest zdobycie wiedzy rozumowej, pewnej i uniwersalnej; drugiej zaś, że jest to niemożliwe. Nauczyciel określa także czas na przygotowanie. Podczas prac przygotowawczych uczniowie pracują metodą SWOT, która pomoże im przygotować argumenty do dyskusji.

4. Przed rozpoczęciem dyskusji nauczyciel ustala z uczniami zasady, według których będzie ona prowadzona (np. nie należy przerywać wypowiedzi innych uczestników, należy przestrzegać czasu wyznaczonego na wypowiedź itp.). Uczniowie dyskutują, przedstawiając na zmianę argumenty za i przeciw. Nauczyciel moderuje dyskusję. Po odbytej dyskusji nauczyciel prosi jednego lub kilku uczniów o jej podsumowanie. Jeśli to potrzebne, uzupełnia informacje. Następnie prosi uczniów, aby zastanowili się, jakie teraz jest ich stanowisko wobec wiedzy, które argumenty ich przekonały. Zarządza głosowanie: kto jest za wiedzą rozumową, a kto przeciw niej. W zależności od wyniku głosowania nauczyciel wskazuje zwycięską grupę, której argumenty były bardziej przekonujące.

5. Realizacja zadań interaktywnych z e‑materiału nr 2‑5.

Faza podsumowująca

1. Na zakończenie lekcji nauczyciel zadaje uczniom pytania, np.

• Co było dominującym motywem nowożytnego racjonalizmu?

• Co było podstawowym problemem podejmowanym przez filozofów szkoły racjonalistycznej XVII wieku?

• Jaką metodę stosowali XVII‑wieczni racjonaliści?

2. Chętny lub wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności i przyrost wiedzy.

Praca domowa

1. Zadania interaktywne nr 6‑9.

2. Na podstawie wiedzy zdobytej w materiale napisz scenę dramatu, w której przedstawisz dyskusję przedstawicieli racjonalizmu, dotyczącą podjętej w materiale problematyki. W swojej pracy uwzględnij elementy, które łączą i dzielą poznanych przez ciebie filozofów.

Materiały pomocnicze:

• Racjonalizm nowożytny: wybrane teksty z historii filozofii, wybór tekstów Tadeusz Błocian, Wrocław 1992.

• Zbigniew Drozdowicz, O racjonalności w filozofii nowożytnej. Wykłady, Poznań 2008.

• Zbigniew Drozdowicz, Kartezjanski racjonalizm. Zrozumieć Kartezjusza, Poznań 2014.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać mechanizm mapy myśli do podsumowania lekcji.