Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Kryzys i upadek republiki

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia przyczyny upadku republiki rzymskiej;

• opisuje reformy wewnętrzne przeprowadzane przez braci Grakchów oraz Gajusza Mariusza;

• charakteryzuje rolę, jaką reforma armii rzymskiej odegrała w dalszych losach republiki;

• wyjaśnia pojęcie triumwiratu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy zawartość sekcji „Wprowadzenie”, przedstawia temat oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do trzech lub do sześciu (w zależności od liczebności klasy). Łączą się w zespoły wg przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”.

• grupa 1 i 4 – Postępujący kryzys wewnętrzny oraz Utworzenie armii zawodowej;

• grupa 2 i 5 – Wpływ podbojów rzymskich na sytuację polityczną;

• grupa 3 i 6 – Pierwszy i drugi triumwirat.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z pierwszym multimedium („Prezentacja multimedialna”). Nauczyciel czyta polecenie 2: „Na podstawie fragmentów źródłowych wykaż związek przyczynowo‑skutkowy między kryzysem społecznym republiki rzymskiej a początkiem epoki »wielkich wodzów«” i poleca uczniom, aby w parach wykonali zadanie w oparciu o wskazówki zawarte w e‑materiale.

3. Uczniowie nadal pracują w parach. Analizują treść polecenia 3: „Zapoznaj się z tekstem źródłowym opisującym podział społeczeństwa rzymskiego w okresie republiki, a następnie wyjaśnij, jakie zmiany wprowadził w tym układzie Gajusz Mariusz”, dyskutują, a następnie zapisują wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

4. Praca z drugim multimedium („Film”). Uczniowie zapoznają się z e‑materiałem. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują swoje propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenie 3, analizując teksty źródłowe i wskazując przynależność Cezara oraz Sulli do określonego stronnicwa.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Kryzys i upadek republiki” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 1 z sekcji Sprawdź się: „Zapoznaj się z audiobookiem, a następnie wykonaj polecenia.”.

Materiały pomocnicze:

Beard M., SPQR. Historia starożytnego Rzymu, przeł. N. Radomski, Poznań 2016,

Graczkowski A., Armia rzymska w okresie schyłku republiki, Toruń 2009.

Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.

Linderski J., Śmierć Tyberiusza Grakcha, Xenia Posnaniensia 2.1, Poznań 1997.

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.

Chomicki G., Sprawski S. Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999.

Tytus Liwiusz, Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księgi XLI–XLV, przeł. M. Brożek, Wrocław 1982.

Plutarch, Żywoty sławnych mężów, przeł. M. Brożek, Kraków 1977.

Polibiusz, Dzieje, t. 2, przeł. S. Hammer, Wrocław 2005.

Wskazówki metodyczne:

• Cały e‑materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć metodą odwróconej klasy. Wtedy uczniowie zapoznają się z informacjami w sekcji „Prezentacja multimedialna” i przygotowują swoje propozycje odpowiedzi. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.