Dla nauczyciela
Autorki: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch
Przedmiot: Język polski
Temat: Jak się nie nudzić?
– ironiczne refleksje Norwida na temat salonów romantycznych
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
poznaje zasady funkcjonowania salonu literackiego w XIX wieku,
analizuje sposób przedstawienia salonu w wierszu Marionetki Cypriana Norwida,
rozpoznaje w utworze Marionetki środki artystycznego wyrazu oraz wyjaśnia ich funkcje,
bada sposób i cel funkcjonowania ironii jako kategorii estetycznej w wierszu Marionetki Cypriana Norwida.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Jak się nie nudzić?” – ironiczne refleksje Norwida na temat salonów romantycznych. Następnie prosi ich o zapoznanie się z utworem poetyckim zawartym w e‑materiale: Marionetki. Uczniowie powinni utwór przeczytać i przygotować się do jego omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić tekst w kontekście biograficznym i/lub historycznoliterackim.
Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentem hasła Salon literacki zamieszczonym we wprowadzeniu do e‑materiału i formułują wypowiedź o różnicach dotyczących salonu i zebrania towarzyskiego. W tym celu mogą też wykonać ćw. 1 z sekcji „Sprawdź się”.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel zadaje pytanie: Co różni współczesne zastosowanie wyrazu salon od używanego w romantyzmie? Uczniowie wymieniają się uwagami o zmianach zaistniałych w kulturze. Nauczyciel komentuje ich wypowiedzi. Podaje temat zajęć.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel zapisuje na tablicy zagadnienia:
- Salon jako ostoja polskiej kultury w czasach zaborów.
- Salon jako sposób na uatrakcyjnienie codzienności i pokonanie nudy.
- Salon jako miejsce rozrywki i zwyczajnych spotkań towarzyskich.
- Salon w Warszawie pod zaborem Rosji.Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy i każdej przydziela jedno zagadnienie. Uczniowie na podstawie zamieszczonego w multimedium wykładu prof. Mariana Ursela sporządzają notatkę dotyczącą analizowanego zagadnienia. Po wykonaniu ćwiczenia dzielą się swoimi spostrzeżeniami, mówią o tym, co uznali za najciekawsze. Nauczyciel komentuje rezultaty ćwiczenia i ocenia najbardziej aktywnych uczestników zajęć.
Uczniowie samodzielnie wykonują zamieszczone w e‑materiałach ćwiczenia (3, 4, 5 i 7) dotyczące wiersza Marionetki Cypriana Norwida. Po zakończeniu realizacji zadania wymieniają się uwagami na temat utworu poety.
Uczniowie omawiają zagadnienie teatralizacji zachowań ludzi, opracowują na podstawie wiersza scenariusz scenki rodzajowej i realizują ją jako tak zwany żywy obraz. Nauczyciel wraz z wybraną grupą uczniów ocenia realizację zadania i formułuje kryteria tego wartościowania.
Nauczyciel, w ramach podsumowania lekcji, odczytuje polecenie ostatniego ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”: Zapoznaj się z fragmentem Praw Platona. Ustal, czy jego wymowa jest zbieżna z poetyckim przesłaniem wiersza Marionetki. Uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do obydwu tekstów. Czy w wybranych wierszach Norwida odnajdujemy refleksje filozoficzne na temat sensu bytu człowieka? Uczniowie samodzielnie rozważają problem, redagują argumenty, którymi uzasadniają swoje stanowisko. Swoje ustalenia porównują z odpowiedziami zawartymi w e‑materiałach.
Uczniowie wspólnie zastanawiają się nad odpowiedzią.
Faza podsumowująca:
Uczniowie przygotowują notatki, w których udzielają odpowiedzi na pytanie: Jaka jest rola salonu w dziejach kultury w ocenie poety XIX‑wiecznego?
Praca domowa:
Nauczyciel na podstawie e‑materiałów formułuje polecenie pracy domowej (do wyboru).
- Uzasadnij stwierdzenie, że w salonach Warszawy spotykało się „opiniotwórcze grono bywalców”.
- Porównaj przesłanie wiersza Norwida Marionetki z fragmentem Lalki Bolesława Prusa, zwracając szczególną uwagę na topos literacki występujący w utworach oraz zawarte w nich refleksje o świecie.
Materiały pomocnicze:
• Sławomir Świontek, Norwidowski teatr świata, Łódź 1983.
• Stanisław Falkowski, Gladiator prawdy. Norwid – poeta naszych czasów, Tychy 2018.
• Jacek Lyszczyna, Cyprian Norwid. Poeta wieku dziewiętnastego, Katowice 2016.
• Józef Fert, Wstęp, [w:] Cyprian Norwid, Vade‑mecum, Wrocław 2003.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film edukacyjny”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.