SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Katarzyna Grabowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Przyrodnicze i społeczno‑gospodarcze skutki nierównomiernego rozmieszczenia ludności na świecie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

1. Poznawanie terminologii geograficznej. 

4. Poznanie podstawowych relacji między elementami przestrzeni geograficznej (przyrodniczej, społeczno‑gospodarczej i kulturowej) w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej. 

5. Rozumienie prawidłowości w zakresie funkcjonowania środowiska geograficznego oraz wzajemnych zależności w systemie człowiek – przyroda.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

2. Interpretowanie treści różnych map. 

3. Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego). 

4. Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego. 

6. Przewidywanie skutków działalności gospodarczej człowieka w środowisku geograficznym. 

9. Rozwijanie umiejętności komunikowania się i podejmowania konstruktywnej współpracy w grupie.

III. Kształtowanie postaw.

1. Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata. 

2. Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.

3. Dostrzeganie aplikacyjnego charakteru geografii.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

1) wskazuje obszary koncentracji ludności i małej gęstości zaludnienia oraz określa czynniki i prawidłowości w zakresie rozmieszczenia ludności świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie terminów: ekumena, subekumena, anekumena,

• omawia czynniki rozmieszczenia ludności na świecie,

• opisuje bariery osadnicze,

• prezentuje cechy rozmieszczenia ludności na świecie,

• analizuje zróżnicowanie gęstości zaludnienia na świecie,

• wymienia najgęściej zaludnione kraje na świecie,

• wymienia i wskazuje na mapie obszary zamieszkane i niezamieszkane na świecie oraz obszary największej i najmniejszej koncentracji ludności.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody i techniki nauczania: blended learning/flipped classroom, IBSE, concept mapping

Formy zajęć: praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, atlas, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Domański R., Geografia ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Kop J., Kucharska M., Szkurłat E., Geografia społeczno‑ekonomiczna, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2006.

Szymańska D., Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.

Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, Dz. U. 2002, nr 62, poz. 558 z późn. zm., art. 3.1.

PRZEBIEG LEKCJI

Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z e‑materiałem dotyczącym przyrodniczych i społeczno‑gospodarczych przyczyn nierównomiernego rozmieszczenia ludności na świecie; z innych źródeł powinni pozyskać informacje o przykładach barier ograniczających osadnictwo na świecie.

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez omówienie przyrodniczych i społeczno‑ekonomicznych przyczyn nierównomiernego rozmieszczenia ludności na świecie w formie pogadanki, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów na podstawie własnej wiedzy, sprawdzające, w jakim stopniu uczniowie opanowali wcześniej zadany do przeczytania e‑materiał.

Faza realizacyjna

• Podział uczniów na 5 grup (liczebność określa nauczyciel), omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest opracowanie wpływu wybranej bariery osadnictwa na zdrowie człowieka oraz na jego gospodarowanie.

• Wyświetlenie na ekranie tabeli, którą powinni uzupełnić uczniowie. Korzystając z podręcznika, e‑materiału i źródeł internetowych, uczniowie uzupełniają tabelę.

• Praca w grupach (burza mózgów, dyskusja), w której uczniowie wykorzystają materiał z audiobooka, mapy zawarte w e‑materiale, podręcznik do geografii, atlasy geograficzne i źródła internetowe do wyszukania konkretnych przykładów działania danej bariery. Uczniowie uzupełniają tabelę. Na wykonanie zadania mają 15 minut.

• Prezentacja przez poszczególne grupy uczniów wypełnionych tabel charakteryzujących każdą z 5 barier, a po zakończeniu wszystkich wystąpień dyskusja z udziałem uczniów; nauczyciel moderuje dyskusję, czuwa nad jej przebiegiem, zadaje pytania pomocnicze, weryfikuje poprawność wypowiedzi itp.

• Sporządzenie notatki w zeszycie zawierającej syntetyczne podsumowanie przeprowadzonej dyskusji i prezentacji.

• Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału i przedstawienie rezultatów pracy.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i odpowiedzi uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Zapoznanie się z pozostałymi informacjami z e‑materiału.

• Wymień przyrodnicze i pozaprzyrodnicze bariery osadnicze i omów sposoby ich przełamywania. Podaj przykłady z różnych regionów na świecie (inne niż omawiane podczas zajęć).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Zawarty w e‑materiale audiobook może być wykorzystany do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia. Będzie przydatny także podczas innych lekcji dotyczących rozwoju sieci osadniczej na świecie, na której kształt mają wpływ również bariery ograniczające osadnictwo (zakres podstawowy: VIII. 12). Znajdzie także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego osadnictwa (zakres podstawowy: VIII).