Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak powstają wiązania chemiczne?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

2) ilustruje graficznie oraz opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych i jonowych; pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych.

Zakres rozszerzony

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

2) ilustruje graficznie oraz opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych i jonowych; pisze wzory elektronowe typowych cząsteczek związków kowalencyjnych i jonów złożonych, z uwzględnieniem wiązań koordynacyjnych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia sposób i określa warunki powstawania wiązania jonowego;

• wyjaśnia sposób powstawania cząsteczek zbudowanych z atomów pierwiastków chemicznych;

• wyjaśnia istotę wiązania kowalencyjnego niespolaryzowanego

• wyjaśnia sposób tworzenia się cząsteczki związków chemicznych, w których występuje wiązanie kowalencyjne spolaryzowane;

• wyjaśnia, w jaki sposób powstają orbitale molekularne;

• zapisuje za pomocą wzorów elektronowych i kreskowych powstawanie wiązań kowalencyjnych spolaryzowanych niespolaryzowanych w przykładowych cząsteczkach;

• wyjaśnia, na czym polega istota wiązania koordynacyjnego oraz wskazuje donor i akceptor pary elektronowej w wiązaniu koordynacyjnym.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego;

• metoda lekcji odwróconej;

• modelowanie;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• układy okresowe, tablice właściwości fizykochemicznych;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny;

• zestawy do tworzenia modeli cząsteczek, modele kryształów.

Przed lekcją

1. Metoda lekcji odwróconej. Na wcześniejszych zajęciach jako zadanie domowe, polecić uczniom zapoznanie się z filmem edukacyjnym z e‑materiałów. Uczniowie przygotowują po trzy pytania do treści filmu.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału: Dlaczego atomy łączą się ze sobą? Jak wytłumaczyć fakt, że jedne z pierwiastków chętnie tworzą związki z niektórymi, a z innymi już nie?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje pytania uczniom: Czy wszystkie atomy zawsze łączą się w ten sam sposób? Jakie rodzaje wiązań chemicznych powstają podczas łączenia się atomów?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Metoda lekcji odwróconej. Uczniowie w domu mieli za zadanie obejrzeć film i przygotować pytania. Uczniowie nawzajem zadają sobie pytania i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie w tym czasie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi swoich kolegów i koleżanek.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy zadaniowe. Zadaniem uczniów jest poszukanie odpowiedzi na pytania:

• grupa I – jak tworzy się wiązanie kowalencyjne przykładzie cząsteczki wodoru?;

• grupa II – jak tworzy się wiązanie jonowe na przykładzie cząsteczki chlorku sodu?
  Po wyznaczonym czasie, chętni/wskazani uczniowie omawiają tworzenie się tych wiązań. Pozostali weryfikują poprawność wypowiedzi uczniów, mogą włączać się do dyskusji celem uzupełnienia pewnych kwestii. Nauczyciel w razie konieczności może rozwinąć zagadnienia tworzenia się wiązań chemicznych w oparciu o dwie teorie – wiązań walencyjnych i orbitali molekularnych.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom zestawy modeli, np. jeden zestaw na dwie pary uczniów. Uczniowie modelują przykładowe cząsteczki pierwiastków, w których występują wiązania kowalencyjne.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów w fazie przygotowywania się do pracy kontrolnej lub przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia luk kompetencyjnych i lepszego zrozumienia materiału.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.

2. Zestawy modeli kulkowo‑pręcikowych.