Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: O zdaniach, które nie komunikują - magiczna i fatyczna funkcja tekstu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);
8) rozróżnia pojęcia manipulacji, dezinformacji, postprawdy, stereotypu, bańki informacyjnej, wiralności; rozpoznaje te zjawiska w tekstach i je charakteryzuje;
9) stosuje zasady etykiety językowej w wypowiedziach ustnych i pisemnych odpowiednie do sytuacji;
10) charakteryzuje zmiany w komunikacji językowej związane z rozwojem jej form (np. komunikacji internetowej).
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
2) wskazuje i rozróżnia cele perswazyjne w wypowiedzi literackiej i nieliterackiej;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
10) rozumie zjawisko nowomowy; określa jego cechy i funkcje w tekście.
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) rozumie, co to jest tabu językowe; rozpoznaje jego obecność w wypowiedziach;
5) określa właściwości języka jako nośnika i przekaźnika treści kulturowych;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (fatyczną, magiczną);
4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • będzie potrafił nazwać i scharakteryzować funkcje języka: magiczną i fatyczną;

  • określi funkcje konkretnych wypowiedzi;

  • przeanalizuje fragmenty przemówienia Władysława Gomułki;

  • posługuje się pojęciami związanymi z komunikacją językową;

  • określa funkcje konkretnych wypowiedzi.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z tekstem z sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Stworzenie sytuacji problemowej. Nauczyciel wyświetla uczniom na tablicy interaktywnej wypowiedzenia:
    Wczoraj odbyło się zebranie Rady Mieszkańców osiedla Wesoły Domek.
    Ogłaszam was mężem i żoną.
    Oczywiście, że tak.
    Do zobaczenia.
    Tylko jedź ostrożnie.
    Wszyscy ludzie są braćmi, wszystkie dzieci są nasze.
    12 grudnia zmieniono regulamin pływalni.
    Zadaniem uczniów jest wybranie wypowiedzeń, które nie niosą żadnej informacji, a jedynie służą podtrzymywaniu kontaktu, wyrażeniu życzeń, zmianę rzeczywistości. Określają również cel tych wypowiedzi.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel zapisuje na tablicy schemat komunikacji.
    Uczniowie wpisują przykłady do schematu. Wyciągają wnioski, formułują definicję funkcji magicznej i fatycznej komunikatów językowych, podają własne przykłady.
    Rozwiązują ćwiczenia: 1, 3, 5.

  2. Uczniowie oglądają film z wykładem prof. A. Markowskiego. Na podstawie tekstu przemówienia W. Gomułki wypisują cechy nowomowy oraz rozwiązują ćwiczenie 2.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel sprawdza stopień opanowania nowych treści, dzieli uczniów na 3 grupy. Każda z nich tworzy krótkie teksty, w których będzie dominowała jedna funkcja wypowiedzi:
    gr. 1 funkcja fatyczna
    gr. 2 funkcja magiczna
    gr. 3 funkcja stanowiąca.
    Uczniowie prezentują teksty, komentują, wyłapują ewentualne błędy, wyciągają wnioski, podsumowują.

Praca domowa:

  1. W wypowiedziach polityków poszukaj wypowiedzi o funkcji magicznej. Wypisz osiem cytatów, podając źródła.

Materiały pomocnicze:

  • Michał Głowiński, Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe, Kraków 2009.

  • George Orwell, Rok 1984, tłum. T. Mirkowicz, Warszawa 1988.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się