Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: O zdaniach, które nie komunikują - magiczna i fatyczna funkcja tekstu
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
będzie potrafił nazwać i scharakteryzować funkcje języka: magiczną i fatyczną;
określi funkcje konkretnych wypowiedzi;
przeanalizuje fragmenty przemówienia Władysława Gomułki;
posługuje się pojęciami związanymi z komunikacją językową;
określa funkcje konkretnych wypowiedzi.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z tekstem z sekcji „Przeczytaj”.
Faza wprowadzająca:
Stworzenie sytuacji problemowej. Nauczyciel wyświetla uczniom na tablicy interaktywnej wypowiedzenia:
Wczoraj odbyło się zebranie Rady Mieszkańców osiedla Wesoły Domek.
Ogłaszam was mężem i żoną.
Oczywiście, że tak.
Do zobaczenia.
Tylko jedź ostrożnie.
Wszyscy ludzie są braćmi, wszystkie dzieci są nasze.
12 grudnia zmieniono regulamin pływalni.
Zadaniem uczniów jest wybranie wypowiedzeń, które nie niosą żadnej informacji, a jedynie służą podtrzymywaniu kontaktu, wyrażeniu życzeń, zmianę rzeczywistości. Określają również cel tych wypowiedzi.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel zapisuje na tablicy schemat komunikacji.
Uczniowie wpisują przykłady do schematu. Wyciągają wnioski, formułują definicję funkcji magicznej i fatycznej komunikatów językowych, podają własne przykłady.
Rozwiązują ćwiczenia: 1, 3, 5.Uczniowie oglądają film z wykładem prof. A. Markowskiego. Na podstawie tekstu przemówienia W. Gomułki wypisują cechy nowomowy oraz rozwiązują ćwiczenie 2.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza stopień opanowania nowych treści, dzieli uczniów na 3 grupy. Każda z nich tworzy krótkie teksty, w których będzie dominowała jedna funkcja wypowiedzi:
gr. 1 funkcja fatyczna
gr. 2 funkcja magiczna
gr. 3 funkcja stanowiąca.
Uczniowie prezentują teksty, komentują, wyłapują ewentualne błędy, wyciągają wnioski, podsumowują.
Praca domowa:
W wypowiedziach polityków poszukaj wypowiedzi o funkcji magicznej. Wypisz osiem cytatów, podając źródła.
Materiały pomocnicze:
Michał Głowiński, Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe, Kraków 2009.
George Orwell, Rok 1984, tłum. T. Mirkowicz, Warszawa 1988.
Wskazówki metodyczne
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.