Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Cechy narracji w utworach wojennych Jerzego Andrzejewskiego, Zofii Nałkowskiej i Tadeusza Borowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

34) Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

przeanalizuje teksty literackie: fragmenty Przed sądem oraz Apel Jerzego Andrzejewskiego, fragment Dna Zofii Nałkowskiej i fragment Proszę państwa do gazu Tadeusza Borowskiego, zwracając uwagę na typ narracji;
scharakteryzuje typy narracji zastosowane w analizowanych utworach i określi ich funkcję;
opisze sposób oddziaływania poszczególnych typów narracji.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie sobie pojęć „narracja” i „narrator”. Uczniowie mają również przygotować omówienie typów narracji.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel, odnosząc się do zagadnień, które uczniowie mieli przygotować w domu, prosi o zdefiniowanie i wyjaśnienie pojęć „narrator” i „narracja” oraz omówienie typów narracji. Wspólnie z nimi sumuje informacje na ten temat, porządkuje, systematyzuje. Następnie zapoznaje uczniów z celami zajęć.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel dzieli klasę na kilkuosobowe grupy (może być 6 zespołów, tak aby danym tekstem zajmowały się dwie różne grupy).
Najpierw uczniowie indywidualnie zapoznają się z materiałem w sekcji „Przeczytaj”, następnie pracują drużynowo.
- Jedna grupa pracuje z tekstem Jerzego Andrzejewskiego Przed sądem - uczniowie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się” oraz polecenie 3 z sekcji „Audiobook”.
- Druga grupa zajmuje się tekstem Dno Zofii Nałkowskiej - uczniowie wykonują ćwiczenia 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się” oraz polecenie 2 z sekcji „Audiobook”.
- Kolejna grupa pracuje z tekstem Tadeusza Borowskiego proszę państwa do gazu Wykonuje ćwiczenia 5‑8 z sekcji „Sprawdź się” oraz polecenie 1 z sekcji „Audiobook”.
Przedstawiciele zespołów przedstawiają rozwiązania po upływie określonego przez nauczyciela czasu.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie wiedzy na temat cech narracji. Pozostali uczniowie mogą uzupełnić wypowiedź.
Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.

Praca domowa:

Jak mówić o złu, w które trudno uwierzyć, że się zdarzyło? Rozważ ten problem w rozprawce. Wykorzystaj w niej wnioski z lekcji o różnych typach narracji.

Materiały pomocnicze:

Olga Tokarczuk, Czuły narrator, Kraków 2020.
Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień‑Sławińska A., Sławiński J., Podręczny słownik terminów literackich, Warszawa 1994.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audioboook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się