Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Cechy narracji w utworach wojennych Jerzego Andrzejewskiego, Zofii Nałkowskiej i Tadeusza Borowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
34) Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • przeanalizuje teksty literackie: fragmenty Przed sądem oraz Apel Jerzego Andrzejewskiego, fragment Dna Zofii Nałkowskiej i fragment Proszę państwa do gazu Tadeusza Borowskiego, zwracając uwagę na typ narracji;

  • scharakteryzuje typy narracji zastosowane w analizowanych utworach i określi ich funkcję;

  • opisze sposób oddziaływania poszczególnych typów narracji.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie sobie pojęć „narracja” i „narrator”. Uczniowie mają również przygotować omówienie typów narracji.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel, odnosząc się do zagadnień, które uczniowie mieli przygotować w domu, prosi o zdefiniowanie i wyjaśnienie pojęć „narrator” i „narracja” oraz omówienie typów narracji. Wspólnie z nimi sumuje informacje na ten temat, porządkuje, systematyzuje. Następnie zapoznaje uczniów z celami zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel dzieli klasę na kilkuosobowe grupy (może być 6 zespołów, tak aby danym tekstem zajmowały się dwie różne grupy).
    Najpierw uczniowie indywidualnie zapoznają się z materiałem w sekcji „Przeczytaj”, następnie pracują drużynowo.
    - Jedna grupa pracuje z tekstem Jerzego Andrzejewskiego Przed sądem - uczniowie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się” oraz polecenie 3 z sekcji „Audiobook”.
    - Druga grupa zajmuje się tekstem Dno Zofii Nałkowskiej - uczniowie wykonują ćwiczenia 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się” oraz polecenie 2 z sekcji „Audiobook”.
    - Kolejna grupa pracuje z tekstem Tadeusza Borowskiego proszę państwa do gazu Wykonuje ćwiczenia 5‑8 z sekcji „Sprawdź się” oraz polecenie 1 z sekcji „Audiobook”.
    Przedstawiciele zespołów przedstawiają rozwiązania po upływie określonego przez nauczyciela czasu.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie wiedzy na temat cech narracji. Pozostali uczniowie mogą uzupełnić wypowiedź.

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.

Praca domowa:

  1. Jak mówić o złu, w które trudno uwierzyć, że się zdarzyło? Rozważ ten problem w rozprawce. Wykorzystaj w niej wnioski z lekcji o różnych typach narracji.

Materiały pomocnicze:

  • Olga Tokarczuk, Czuły narrator, Kraków 2020.

  • Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień‑Sławińska A., Sławiński J., Podręczny słownik terminów literackich, Warszawa 1994.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audioboook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się