Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Style funkcjonalne w polszczyźnie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
IV. Samokształcenie.
8. posługuje się słownikami ogólnymi języka polskiego oraz słownikami specjalistycznymi (np. etymologicznymi, frazeologicznymi, skrótów, gwarowymi), także w wersji on‑line;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
5) określa właściwości języka jako nośnika i przekaźnika treści kulturowych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • zdefiniuje pojęcie stylu funkcjonalnego;

  • wymieni style funkcjonalne polszczyzny;

  • pozna cechy typowe dla każdego stylu funkcjonalnego;

  • rozróżni wypowiedzi utrzymane w różnych stylach.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel rozsypuje na biurku różne rekwizyty (najlepiej jakieś dekoracje o ciekawych kształtach i kolorach). Będą potrzebne podczas lekcji do tworzenia opisów.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel przedstawia na podstawie sekcji „Przeczytaj” rodzaje stylów:
    - potoczny – służący do codziennej komunikacji w sytuacjach nieoficjalnych,
    - urzędowy (urzędowo‑kancelaryjny) – w pismach oficjalnych, np. umowach, rozporządzeniach, regulaminach, a także w kontaktach pracowników urzędowych z klientami,
    - naukowy – styl rozpraw, referatów, artykułów, książek i wykładów naukowych, jak również haseł encyklopedycznych czy słownikowych,
    - publicystyczny – nazywany też dziennikarskim, spotykany w masowym przekazie telewizyjnym, radiowym czy prasowym,
    - artystyczny – charakterystyczny dla utworów literackich.

  2. Uczniowie wybierają jeden przedmiot spośród przyniesionych przez nauczyciela i go opisują. Używają różnych określeń. Nauczyciel prosi, aby uczniowie zastosowali jeden z podanych stylów.

  3. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, podaje cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Chętne osoby odczytują swoje opisy. Nauczyciel wyjaśnia, że każdy „pisarz” może mieć własny styl, różny od innych. Prosi następnie uczniów o odczytanie informacji z sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj” celem wprowadzenia w tematykę stylu funkcjonalego.

  2. Uczniowie przechodzą do sekcji „Gra edukacyjna”. Indywidualnie rozwiązują pytania testowe zamieszczone w multimedium. Następnie redagują kolejne pytanie, którego nie było w grze i dają koleżance lub koledze z ławki do rozwiązania.

  3. Uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenia 1 i 2 w sekcji „Sprawdź się”. Pierwszy uczeń, który skończy swoją pracę, podnosi rękę i od tej pory pozostali uczniowie mają minutę na udzielenie wszystkich odpowiedzi. Po upływie ustalonego czasu następuje sprawdzenie odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

  1. Ćwiczenia 3–7 uczniowie wykonują w parach. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie na forum klasy dyskutują, porównując swoje rozwiązania.

  2. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o podsumowanie informacji z lekcji: czego uczniowie dowiedzieli się na temat stylu funkcjonalnego w polszczyźnie, czy wszystko jest dla nich zrozumiałe, czy należy coś dopowiedzieć, przypomnieć.

Praca domowa:

  1. Nauczyciel prosi o wykonanie w domu ćwiczenia 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Jadwiga Kowalikowa, Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki, [w:] „Polonista w szkole”, red. Anna Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

  • Jerzy Bralczyk, O językowych zwyczajach w polskiej reklamie, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków 1999.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Gra edukacyjna” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się