Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Style funkcjonalne w polszczyźnie
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
zdefiniuje pojęcie stylu funkcjonalnego;
wymieni style funkcjonalne polszczyzny;
pozna cechy typowe dla każdego stylu funkcjonalnego;
rozróżni wypowiedzi utrzymane w różnych stylach.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel rozsypuje na biurku różne rekwizyty (najlepiej jakieś dekoracje o ciekawych kształtach i kolorach). Będą potrzebne podczas lekcji do tworzenia opisów.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel przedstawia na podstawie sekcji „Przeczytaj” rodzaje stylów:
- potoczny – służący do codziennej komunikacji w sytuacjach nieoficjalnych,
- urzędowy (urzędowo‑kancelaryjny) – w pismach oficjalnych, np. umowach, rozporządzeniach, regulaminach, a także w kontaktach pracowników urzędowych z klientami,
- naukowy – styl rozpraw, referatów, artykułów, książek i wykładów naukowych, jak również haseł encyklopedycznych czy słownikowych,
- publicystyczny – nazywany też dziennikarskim, spotykany w masowym przekazie telewizyjnym, radiowym czy prasowym,
- artystyczny – charakterystyczny dla utworów literackich.Uczniowie wybierają jeden przedmiot spośród przyniesionych przez nauczyciela i go opisują. Używają różnych określeń. Nauczyciel prosi, aby uczniowie zastosowali jeden z podanych stylów.
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, podaje cel zajęć oraz kryteria sukcesu.
Faza realizacyjna:
Chętne osoby odczytują swoje opisy. Nauczyciel wyjaśnia, że każdy „pisarz” może mieć własny styl, różny od innych. Prosi następnie uczniów o odczytanie informacji z sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj” celem wprowadzenia w tematykę stylu funkcjonalego.
Uczniowie przechodzą do sekcji „Gra edukacyjna”. Indywidualnie rozwiązują pytania testowe zamieszczone w multimedium. Następnie redagują kolejne pytanie, którego nie było w grze i dają koleżance lub koledze z ławki do rozwiązania.
Uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenia 1 i 2 w sekcji „Sprawdź się”. Pierwszy uczeń, który skończy swoją pracę, podnosi rękę i od tej pory pozostali uczniowie mają minutę na udzielenie wszystkich odpowiedzi. Po upływie ustalonego czasu następuje sprawdzenie odpowiedzi na forum klasy.
Faza podsumowująca:
Ćwiczenia 3–7 uczniowie wykonują w parach. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie na forum klasy dyskutują, porównując swoje rozwiązania.
Nauczyciel prosi chętnych uczniów o podsumowanie informacji z lekcji: czego uczniowie dowiedzieli się na temat stylu funkcjonalnego w polszczyźnie, czy wszystko jest dla nich zrozumiałe, czy należy coś dopowiedzieć, przypomnieć.
Praca domowa:
Nauczyciel prosi o wykonanie w domu ćwiczenia 8 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Jadwiga Kowalikowa, Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki, [w:] „Polonista w szkole”, red. Anna Janus‑Sitarz, Kraków 2004.
Jerzy Bralczyk, O językowych zwyczajach w polskiej reklamie, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków 1999.
Wskazówki metodyczne
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Gra edukacyjna” do podsumowania lekcji.