Dla nauczyciela
Autor: Anna Grabarczyk
Przedmiot: Język polski
Temat: Ocalić język narodowy. Polszczyzna w czasie zaborów
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele lekcji. Uczeń:
przeanalizuje sytuację polszczyzny w okresie zaborów;
określi funkcję języka w budowaniu odrębności narodowej;
scharakteryzuje stosunek Polaków do zapożyczeń językowych w okresie zaborów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.
Nauczyciel wyświetla temat lekcji i udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z Wprowadzeniem i sekcją „Przeczytaj”.
Faza realizacyjna:
Burza mózgów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie związane z tematem lekcji: Jaka jest funkcja języka w budowaniu odrębności narodowej? Następnie informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów i, jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania.
Uczniowie podają własne propozycje. Każda z nich zostaje zapisana przez moderatora. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Na tablicy zostają tylko te, które się nie powielają i które zostały przez uczniów uznane za właściwe odpowiedzi.Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z treścią multimedium w sekcji „Prezentacja”. Następnie w parach przygotowują odpowiedzi do polecenia 1. Po wykonanej pracy przedstawiają swoje rozwiązania.
Ćwiczenie umiejętności. Uczniowie pracują indywidualnie i rozwiązują ćwiczenia nr 1, 2 i 3. Po wykonaniu zadania nauczyciel wyświetla na tablicy wybrane odpowiedzi i następuje ich omówienie.
Uczniowie dobierają się w grupy i wykonują ćwiczenia 4‑6. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną grupą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
Uczniowie dyskutują na temat wpływu różnych języków na polszczyznę. Dostrzegają fakt nieustanności tego procesu. W podsumowaniu dyskusji wykonują ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.
Praca domowa:
Wynotuj najważniejsze cechy językowe, które różnią polszczyznę przedwojenną od XXI‑wiecznej.
Materiały pomocnicze:
Mirosława Sagan‑Bielawa, Dziedzictwo pozaborowe. Społeczna świadomość językowa Polaków w Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 2014.
Krystyna Długosz‑Kurczabowa, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 2001.
Wskazówki metodyczne
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja multimedialna” do podsumowania lekcji.