Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Ocalić język narodowy. Polszczyzna w czasie zaborów

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• przeanalizuje sytuację polszczyzny w okresie zaborów;

• określi funkcję języka w budowaniu odrębności narodowej;

• scharakteryzuje stosunek Polaków do zapożyczeń językowych w okresie zaborów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.

2. Nauczyciel wyświetla temat lekcji i udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z Wprowadzeniem i sekcją „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

1. Burza mózgów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie związane z tematem lekcji: Jaka jest funkcja języka w budowaniu odrębności narodowej? Następnie informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów i, jeśli to konieczne, wyjaśnia jej zasady. Wyłania także moderatora, który będzie zapisywał pomysły na tablicy, a następnie określa czas wykonania zadania.
   Uczniowie podają własne propozycje. Każda z nich zostaje zapisana przez moderatora. Po zakończeniu fazy twórczej następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Na tablicy zostają tylko te, które się nie powielają i które zostały przez uczniów uznane za właściwe odpowiedzi.

2. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z treścią multimedium w sekcji „Prezentacja”. Następnie w parach przygotowują odpowiedzi do polecenia 1. Po wykonanej pracy przedstawiają swoje rozwiązania.

3. Ćwiczenie umiejętności. Uczniowie pracują indywidualnie i rozwiązują ćwiczenia nr 1, 2 i 3. Po wykonaniu zadania nauczyciel wyświetla na tablicy wybrane odpowiedzi i następuje ich omówienie.

4. Uczniowie dobierają się w grupy i wykonują ćwiczenia 4‑6. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną grupą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dyskutują na temat wpływu różnych języków na polszczyznę. Dostrzegają fakt nieustanności tego procesu. W podsumowaniu dyskusji wykonują ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

1. Wynotuj najważniejsze cechy językowe, które różnią polszczyznę przedwojenną od XXI‑wiecznej.

Materiały pomocnicze:

• Mirosława Sagan‑Bielawa, Dziedzictwo pozaborowe. Społeczna świadomość językowa Polaków w Drugiej Rzeczypospolitej, Kraków 2014.

• Krystyna Długosz‑Kurczabowa, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 2001.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja multimedialna” do podsumowania lekcji.