Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Wieczna kobiecość i siła panien z Wilka. Panny z Wilka, reż. Andrzej Wajda.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
7. wzbogaca swoją wypowiedź pozajęzykowymi środkami komunikacji;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • scharakteryzuje panny z Wilka;

  • zanalizuje relacje między bohaterkami a Wiktorem Rubenem;

  • omówi dramaty panien z Wilka;

  • wyjaśni, czym jest adaptacja i „twórcza zdrada” Andrzeja Wajdy.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie oglądają film Andrzeja Wajdy Panny z Wilka – film dostępny w internecie.

  2. Nauczyciel zachęca uczniów do wyszukania w sieci opinii krytyków filmowych.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel prowadzi krótki wykład na temat potencjału filmowego twórczości Jarosława Iwaszkiewicza i spotkania pisarza z reżyserem Andrzejem Wajdą. Nauczyciel może dodać, że film Andrzeja Wajdy z 1970 roku Brzezina (pierwsza ekranizacja prozy Jarosława Iwaszkiewicza) jest uznawany za jeden z najważniejszych w dorobku reżysera. Zaznacza, że premiera Panien z Wilka odbyła się 4 września 1979 roku i została przychylnie przyjęta zarówno przez krytykę polską, jak i zagraniczną. Jury VI Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku uhonorowało Panny z Wilka nagrodą specjalną. Ekranizacja zdobyła nominację do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

  2. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Audiobook”, następnie dobierają się w pary i wykonują polecenia 1 i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi. Nauczyciel może zachęcić uczniów do dyskusji na temat „zdrady twórczej” i sensowności ustalania granic swobody w podejściu reżysera do tekstu w adaptacji.

  3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują indywidualnie lub w parach ćwiczenia 1‑4. Ćwiczenia 5 i 6 mogą przybrać charakter dyskusji moderowanej. Zadania 7, 8 i 9 uczniowie wykonują samodzielnie. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, inni uczniowie uzupełniają, a nauczyciel komentuje.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie – omówienie źródeł i manifestacji siły kobiet w ekranizacji opowiadania Iwaszkiewicza.

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

  3. Na zakończenie nauczyciel może zaproponować uczniom zainteresowanie się spektaklem Panny z Wilka Narodowego Teatru Starego w Krakowie. Spektakl ten stanowi rodzaj dyskusji z ekranizacją Wajdy.
    https://stary.pl/pl/repertuar/panny‑z-wilka/
    „Odwiedzający Wilko po 15 latach Wiktor przegląda się we własnych wspomnieniach i podejmuje próbę zrekonstruowania siebie samego. Spotkanie z kobietami z przeszłości konfrontuje go z pustką i jałowością własnej egzystencji, doświadczenie wojenne odebrało mu zdolność przeżywania uczuć. W spektaklu jednak, tytułowe panny – siostry z Wilka, nie są tylko fantazmatem kobiecości i projekcją bohatera, zyskują własny głos i tożsamość. Agnieszka Glińska z Martą Konarzewską świadomie zawłaszczają Iwaszkiewiczowską narrację i oddają pole kobiecym bohaterkom opowiadania. Na Wiktora patrzymy ich oczyma, dowiadujemy się również, w jaki sposób czas, który upłynął, zmienił je same. Gdzie zaczyna się i kończy życie? Kiedy o sobie decydujemy? Czym jest osobista wolność i nasze życiowe wybory? – Spektakl Agnieszki Glińskiej łączy tkankę opowiadania Iwaszkiewicza z kontekstem tych pytań dziś”.
    Być może Jarosław Iwaszkiewicz byłby zdziwiony adaptacją swojego pięknego opowiadania w Starym Teatrze w Krakowie. Ale o tym możemy tylko przypuszczać. Pewne jest, że „Panny z Wilka” w reżyserii Agnieszki Glińskiej to bardzo ciekawa interpretacja tej prozy i świetny spektakl.
    Wojciech Majcherek, onet.pl

Praca domowa:

  1. Napisz dwie wersje opowiadania na temat dowolnego zdarzenia, w którym biorą udział kobieta i mężczyzna. W narracji pierwszoosobowej przedstaw najpierw punkt widzenia mężczyzny, a następnie punkt widzenia kobiety.

Materiały pomocnicze:

  • Tadeusz Lubelski (red.), Od Mickiewicza do Masłowskiej. Adaptacje literatury polskiej, Kraków 2014.

  • Wojciech Strokowski, Polonista polimedialny, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się