Autor: Anna Juwan

Temat: Wirtualny mikroskop. Łodyga

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przeanalizujesz zasady przygotowania preparatu mikroskopowego.

• Dokonasz obserwacji mikroskopowej łodygi.

• Rozpoznasz tkanki roślinne na preparacie mikroskopowym.

• Wymienisz nazwy kilku barwników histologicznych i określisz efekt barwienia wybranych związków chemicznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• ćwiczenia laboratoryjne;

• obserwacja;

• mapa pojęć;

• symulacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• zestaw do przygotowania preparatu mikroskopowego z tkanki roślinnej (zob. materiały pomocnicze – zał. 1), mikroskopy;

• zestaw do barwienia hematoksyliną i eozyną lub safraniną z zielenią trwałą (zob. materiały pomocnicze – zał. 2).

Przed lekcją:

1. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat pierwotnej i wtórnej budowy łodyg roślin dwuliściennych, nietypowego przyrostu na grubość łodyg roślin jednoliściennych, przekształceń łodyg oraz identyfikacji tkanek roślinnych z zastosowaniem barwienia różnicowego.

2. Nauczyciel przygotowuje na zajęcia akcesoria i preparaty do wykonania preparatu mikroskopowego z tkanki roślinnej (dla każdej grupy) oraz barwienia hematoksyliną i eozyną lub safraniną z zielenią trwałą (jeden zestaw) – zob. materiały pomocnicze.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla zawartość sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie wspólnie z nauczycielem omawiają cele lekcji i określają kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Uczniowie, korzystając z wiedzy zdobytej na wcześniejszych zajęciach, tworzą mapy pojęć odnoszące się do następujących zagadnień:
   – grupa I – budowa pierwotna i wtórna łodyg roślin dwuliściennych;
   – grupa II – nietypowy przyrost na grubość łodyg roślin jednoliściennych;
   – grupa III – przekształcenia łodyg i ich funkcje.
   Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciele grup prezentują swoje mapy. Nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje błędy.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy. Każdy zespół otrzymuje zestaw do przygotowania preparatu mikroskopowego z tkanki roślinnej. Uczniowie przygotowują preparat według instrukcji zawartej w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel w razie potrzeby służy pomocą.

2. Nauczyciel lub chętny uczeń przedstawia proces przygotowywania wybranego barwnika do preparatu mikroskopowego, zgodnie z odpowiednią instrukcją zawartą w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie barwią swoje skrawki w przygotowanym roztworze i w grupach obserwują preparaty pod mikroskopem. Chętni uczniowie wskazują rozpoznane tkanki roślinne.

3. Uczniowie za pomocą wirtualnego mikroskopu przeprowadzają obserwację łodygi moczarki kanadyjskiej (Elodea canadensis). Następnie wykonują polecenie polecenie nr 2 („Opisz, jak wyglądają komórki wchodzące w skład merystemu wierzchołkowego pędu. Wyjaśnij, skąd wynika taka budowa”) oraz polecenie nr 3 („Wykonaj w zeszycie schematyczny rysunek pąka wierzchołkowego moczarki kanadyjskiej, uwzględniając merystem wierzchołkowy pędu, zawiązki liści oraz młode liście. Zapisz powiększenie, z którego dokonano obserwacji. Zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu”). Chętne osoby przedstawiają swoją odpowiedź na polecenie nr 2 lub swój rysunek na forum klasy.

4. Uczniowie za pomocą wirtualnego mikroskopu przeprowadzają obserwację łodygi słonecznika zwyczajnego (Heliantus annuus). Następnie wykonują polecenie nr 1: „Przeciągnij prawidłowe nazwy i podpisz elementy budowy przekroju poprzecznego słonecznika zwyczajnego”. Wybrane osoby przedstawiają swoje rozwiązanie na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: „Na dzisiejszej lekcji nauczyłem/nauczyłam się...”.

Praca domowa:

1. Uczniowie opracowują FAQ (minimum 3 pytania i odpowiedzi) do tematu lekcji („Wirtualny mikroskop. Łodyga”).

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Symulacja interaktywna I” m.in. na lekcjach: „Łodyga – budowa pierwotna i wtórna łodyg roślin dwuliściennych”, „Nietypowy przyrost na grubość łodyg roślin jednoliściennych”, „Przekształcenia łodyg i ich funkcje”, „Identyfikacja tkanek roślinnych z zastosowaniem barwienia różnicowego”.