Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Czy Melodia mgieł nocnych zachęca do odwiedzenia Tatr? (Tetmajer)

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

2) wykorzystuje składniowo‑znaczeniowy charakter interpunkcji do uwypuklenia sensów redagowanego przez siebie tekstu;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

interpretuje wiersz K. Przerwy‑Tetmajera Melodia mgieł nocnych,
porównuje utwór Tetmajera z wierszem A. Asnyka Noc pod Wysoką,
określa funkcję zastosowanych przez poetów środków artystycznego wyrazu,
formułuje argumenty na potwierdzenie tezy, że utwór poetycki może być tekstem reklamowym.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel poleca uczniom, by zapoznali się z blokiem tekstowym e‑materiału Czy melodia mgieł nocnych.... Prosi także, by obejrzeli w internecie zdjęcia okolic tatrzańskiego Czarnego Stawu Gąsienicowego. Szczególnie zainteresowane osoby mogą przygotować rozbudowaną prezentację przedstawiającą krajobrazy Tatr.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Jeśli uczniowie przygotowali prezentację z tatrzańskimi krajobrazami, lekcja zaczyna się od jej przedstawienia. Następnie nauczyciel pyta uczniów, czy są wśród nich miłośnicy gór. Jeśli tak, prosi, by opowiedzieli, co ich w górach pociąga. Dyskusja wstępna kończy się skierowaniem uwagi uczniów na młodopolską „modę na Tatry”; nauczyciel pyta, czy była spowodowana ta szczególna popularność gór i Zakopanego wśród artystów okresu Młodej Polski.

Faza realizacyjna:

W pierwszej części tej fazy lekcji uczniowie pracują z mapą multimedialną. Oglądają miejsca opisane przez Tetmajera i wysłuchują (wszyscy razem) interpretacji Melodii mgieł nocnych
Później przystępują do pracy z tekstem, do czego wykorzystują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel poleca im wykonanie ćwiczeń wybranych spośród poleceń 1‑6. Uczestnicy zajęć pracują indywidualnie, a nauczyciel udziela im wskazówek, jeśli są konieczne.
Ćwiczenie 7 uczniowie wykonują ustnie, podając spontanicznie argumenty potwierdzające i podważające tezę, że Melodia mgieł nocnych może zachęcać do odwiedzenia Tatr. Wybrana osoba może zapisywać propozycje innych na tablicy.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej lekcję nauczyciel może wykorzystać pytanie z zadania domowego e‑materiału: czy dzisiejszy wizerunek Tatr jest podobny do wizji przedstawionej przez Tetmajera, czy znacząco zmienił się od czasów Młodej Polski?

Praca domowa:

Jako zadanie domowe uczniowie wykonują ćw. 8 - analizę porównawczą Melodii mgieł nocnychTetmajera oraz Nocy pod Wysoką Asnyka.

Materiały pomocnicze:

Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1 i 2, praca zbiorowa, Warszawa 1984.
Jacek Kolbuszewski, Literatura i Tatry: studia i szkice, Wrocław 2016.
Jacek Kolbuszewski, Tatry w literaturze polskiej, Wrocław 1982.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” do podsumowania lekcji.
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się