Scenariusz

Autor

Learnetic

Temat zajęć

Szczerość i nieszczerość w komunikacji językowej

Grupa docelowa

szkoła ponadgimnazjalna, klasa II/ szkoła ponadpodstawowa klasa III

Ogólny cel kształcenia

Zaznajomienie uczniów z przejawami nieszczerości w komunikacji językowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia

18.12.2006r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie

uczenia się przez całe życie

Porozumiewanie się w języku ojczystym
Kompetencje społeczne i obywatelskie
Umiejętność uczenia się

Cele (szczegółowe) operacyjne

Uczniowie:

omawiają na podstawie analizowanych scen filmowych sposoby nieuczciwości komunikacyjnej;
nazywają środki werbalne i niewerbalne służące nieszczerości;
rozpoznają chwyty erystyczne;
analizują emocje, jakie budzą w nich komunikaty nieszczere;
rozpoznają ironię w tekstach literackich i określają jej funkcje;
omawiają schemat komunikacji językowej i odpowiadające jego elementom funkcje językowe;
rozpoznają i charakteryzują funkcje językowe w wypowiedziach;
dyskutują nad etycznością nieszczerości w komunikacji językowej.

Metody/techniki kształcenia

metoda asymilacji wiedzy: pokaz filmu, praca ze słownikiem, pogadanka, dyskusja
metoda praktyczna: ćwiczenia interaktywne
metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy: “burza mózgów”.

Formy pracy

zbiorowa
grupowa
indywidualna

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

Nauczyciel pyta uczniów, czy zdarza im się kłamać. Jeśli tak, to dlaczego? Nauczyciel zauważa, że kłamstwo leży w ludzkiej naturze, na potwierdzenie czego przytacza ciekawostki: według psychologa Roberta Feldmana kłamiemy średnio co 10 minut, wypowiadając 3 kłamstwa, a ponad 60 proc. naszej konwersacji ma charakter kłamliwy. Dzieci zaczynają kłamać już w wieku 3‑4 lat, najczęściej robią to nastolatki, najrzadziej osoby w podeszłym wieku. Nauczyciel informuje, że tematem lekcji będą przejawy nieszczerości i szczerości w komunikacji językowej.

Faza realizacyjna

Nauczyciel wyświetla film Szczerość i nieszczerość w komunikacji językowej. Zatrzymuje po słowach: Podstawowymi dla niej wyrażeniami są zwroty powitalne i pożegnalne, ale też potakiwania: aha, ok, tak. Nauczyciel omawia schemat komunikacji Jacobsona. Uczniowie na podstawie własnej wiedzy lub Słownika języka polskiego definiują poszczególne elementy schematu komunikacyjnego. Następnie nauczyciel informuje, że każdemu z elementów odpowiada określona funkcja językowa ( nadawca - f. ekspresywna, odbiorca - f impresywna, komunikat - f.poetycka, kod - f. metajęzykowa, kontekst - f.poznawcza, kontakt - f. fatyczna). Uczniowie omawiają funkcje językowe. Następnie wykonują ćwiczenia interaktywne 1 i 2.
Nauczyciel wyświetla dalszą część filmu, przerywa po słowach: Teraz jest znacznie łatwiej prawda? Oceńcie sami szczerość tych wypowiedzi. Uczniowie wykonują zadanie. Argumentują swój wybór, wskazując na elementy werbalne i niewerbalne wypowiedzi (intonację, mimikę, gesty, postawę ciała itp.). Uczniowie rozwiązują ćwiczenia interaktywne 3 i 4. Odpowiedzi omawiają wspólnie z nauczycielem.
Uczniowie dyskutują, jakie emocje budzą w nich nieszczere komunikaty (np. złość, niechęć, nieufność, dystans, itp. ). Jaki skutek może przynieść kłamstwo?
Nauczyciel wyświetla ostatnią część filmu. Po projekcji prosi uczniów o przypomnienie definicji słowa erystyka (uczniowie mogą skorzystać z papierowego lub internetowego Słownika języka polskiego). Informuje uczniów, że chwyty erystyczne wyodrębnił Artur Schopenhauer w pracy Erystyka, sztuka prowadzenia sporów. Wskazał ich kilkadziesiąt. Uczniowie poznają kilka najpopularniejszych, omówionych w filmie i w e‑podręczniku http://www.epodreczniki.pl/reader/c/141804/v/20/t/student‑canon/m/j0000007Y6B2v23#j0000007Y6B2v23_000EX002. Następnie rozwiązują ćw. interaktywne od 5 do 7. Odpowiedzi omawiają wspólnie z nauczycielem. W przypadku zadania 7 przypominają różnice między ironią i sarkazmem. Odpowiadają na pytania: Czemu służy ironia w podanych przykładach. Jakie są jej funkcje?
Uczniowie rozwiązują ćwiczenia interaktywne 8 i 9 . Wspólnie z nauczycielem omawiają znaczenie podanych związków frazeologicznych. Następnie wyszukują w Słowniku frazeologicznym inne związki frazeologiczne z wyrazami: kłamstwo, kłamać, prawda. Omawiają ich znaczenie.
Uczniowie rozwiązują ćwiczenie interaktywne nr 10. Odpowiedzi omawiają z nauczycielem. Na podstawie własnej wiedzy i Słownika synonimów uzupełniają listę wyrazów bliskoznacznych słowa kłamstwo.

Faza podsumowująca

W ramach podsumowania uczniowie odpowiadają na pytanie postawione na końcu filmu: Czy waszym zdaniem możliwe są sytuacje, które usprawiedliwiają nieszczerość wypowiedzi? (Uczniowie dyskutują nad sytuacją, gdy kłamstwo jest próbą uchronienia kogoś przed cierpieniem).

Praca domowa

Wyszukaj w mediach przykłady chwytów erystycznych, ironii i sarkazmu. Nazwij te chwyty.
Napisz przemówienie na dowolny temat, w którym wykorzystasz znane ci chwyty erystyczne.

m52f366ad1a61b75b_1520001429923_0

Metryczka

Tytuł

Szczerość i nieszczerość w komunikacji językowej

Temat lekcji z e‑podręcznika, do którego e‑materiał się odnosi

Język wartości – wartościowanie w języku

Przedmiot

Język polski

Etap edukacyjny

IV/szkoła ponadgimnazjalna; III/szkoła ponadpodstawowa

Podstawa programowa

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

6) rozróżnia w dialogu odpowiedzi właściwe i unikowe;

7) rozpoznaje w wypowiedzi ironię, objaśnia jej mechanizm i funkcję;

8) rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź;

9) rozpoznaje manipulację językową w tekstach.

III. Tworzenie wypowiedzi.

Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu);

5) stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając

sobie sprawę z ich wartości i funkcji;

wystrzega się nieuczciwych zabiegów erystycznych;

Nowa podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

3) rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe;

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

2) zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt);

3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);

7) stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np.: prawda‑fałsz, poprawność‑niepoprawność;

Kompetencje kluczowe

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z dnia 18.12.2006r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie

Porozumiewanie się w języku ojczystym
Kompetencje społeczne i obywatelskie
Umiejętność uczenia się

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia