Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Mistrz i Małgorzata jako opowieść o miłości

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
Zakres rozszerzony
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;
Lektura obowiązkowa
17) Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • charakteryzuje relację mistrza i Małgorzaty z powieści Bułhakowa;

  • analizuje sposób przedstawienia relacji kochanków;

  • wyjaśnia, w jaki sposób otoczenie wpłynęło na rozwój miłości kochanków;

  • interpretuje nastrój panujący w Moskwie lat 30. XX wieku.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Uczniowie powinny znać treść Mistrza i Małgorzaty Bułhakowa.

Faza wprowadzająca

Faza wstępna lekcji powinna być poświęcona treści i okolicznościom powstania Mistrza i Małgorzaty M. Bułhakowa.

Nauczyciel po rozmowie z uczniami na temat powieści informuje, że lekcja będzie poświęcona jednemu jej wątkowi: miłości. Następnie prezentuje „Wprowadzenie”
do lekcji, jej cele i zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się z treścią multimedium i wykonują przyporządkowane
do niego polecenia. Następnie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1‑3. Wyniki omawia nauczyciel z całym zespołem klasowym. W następnym kroku uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”, która przedstawia różne perspektywy odbioru wątku miłosnego powieści Bułhakowa. Ten kontekst jest niezbędny do wykonania pracy w kolejnych ćwiczeniach w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, które wykonują przydzielone im ćwiczenia: 4‑8 z sekcji ćwiczeń. Po wykonanej pracy przedstawiciele grup prezentują jej wyniki.

Faza podsumowująca

W podsumowaniu lekcji nauczyciel może zaprezentować fragment jednego z dostępnych w internecie słuchowisk (lub spektakli) opracowanych na podstawie powieści Bułhakowa. Po wysłuchaniu uczniowie dzielą się wrażeniami z odbioru.

Materiały dodatkowe:

  • Bułhakow, reż. M. Wojtyszko; spektakl Teatru im. Słowackiego w Krakowie (dostępny w internecie).

  • Krzysztof Tur, Na granicy świata: Gogol, Tołstoj, Bułhakow, Białystok 2020.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna”
    do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się