Michaił Bułhakow Mistrz i Małgorzata

Osłupiały w obliczu tak potwornego oskarżenia, wziąłem do ręki kolejną gazetę, gdzie ujrzałem dwa następne artykuły: pierwszy podpisany przez Łatuńskiego, a drugi przez niejakiego M.Z. Zapewniam pana, że wypociny Arymana i Ławrowicza wydawały się błahostką w porównaniu z tym, co wypisywał Łatuński. Wystarczyło spojrzeć na tytuł: Wojujący świętoszek. Lektura pochłonęła mnie do tego stopnia, że nie zauważyłem, jak wpadła do pokoju (drzwi były otwarte) – z ociekającym wodą parasolem i przemokniętymi gazetami. Jej oczy miotały błyskawice, zimne ręce drżały. Zaczęła mnie rozpaczliwie całować, a potem uderzyła pięścią w stół i oznajmiła, że otruje Łatuńskiego. (…)

– Nadeszły smutne jesienne dni – ciągnął gość – Powieść została ukończona i nie było już czym się zajmować. Właściwie cały nasz wspólny czas spędzaliśmy teraz na dywaniku przy kominku, wpatrując się niemo w ogień. Częściej też rozstawaliśmy się dłużej. Ona wychodziła na spacery, a mnie znowu przytrafiło się coś nietypowego… Niespodziewanie pojawił się przyjaciel. (…) Przedstawił się jako dziennikarz. Tak bardzo przypadł mi do gustu, że nawet dzisiaj, da pan wiarę, wspominam go z nostalgią. (…) Mojej żonie wyjątkowo się nie spodobał. Ja go broniłem. Powiedziała: „Rob, jak uważasz, ale dla mnie ten człowiek jest odpychający.”

Artykuły wyrastały jak grzyby po deszczu. Na początku kpiłem sobie z tego, ale w miarę, jak pojawiało się ich więcej i więcej, coraz bardziej zadawałem sobie sprawę z powagi sytuacji. (…) Zacząłem się zwyczajnie bać ciemności. Był to początek choroby psychicznej. Często miałem wrażenie, zwłaszcza gdy zasypiałem, że serce oplatają mi lodowate macki ośmiornicy. Musiałem sypiać przy zapalonym świetle.

Moja ukochana bardzo się zmieniła (nie wspominałem jej o ośmiornicy, ale musiała wiedzieć, że dzieje się ze mną coś niedobrego), wychudła, pobladła, rzadko się śmiała i ustawicznie błagała, abym jej wybaczył, że nakłaniała mnie do publikacji powieści. Mówiła, że powinienem wszystko rzucić i wyjechać na południe, nad Morze Czarne, przeznaczając na to resztę pieniędzy z wygranej.

10 Źródło: Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata, Kraków 2016, s. 165–166.