Scenariusz zajęć

Autor: Jakub Skuta, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Nomenklatura związków alkilowych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

6) stosuje poprawną terminologię.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• stosuje podstawowe zasady nomenklatury halogenków alkilowych;

• nazywa związek chemiczny na podstawie podanego wzoru;

• rysuje wzory strukturalne związków chemicznych na podstawie podanego wzoru;

• wykorzystuje wiedzę do krytycznej analizy i ocenienia poprawności nazewnictwa i ewentualnej poprawy i korekty błędów;

• wskazuje różnicę między poprawnym i błędnym sposobem nazewnictwa.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• tarcza strzelnicza;

• analiza materialu źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• metoda harmonijki (autorska metoda).

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli sobie nomenklaturę węglowodorów (alkanów, alkenów, alkinów i cykloalkanów), ponieważ bezpośrednio na podstawie tej wiedzy uczniowie będą bazować na lekcji.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą burzy mózgów. Zapisuje na tablicy wzór halogenku, podany w załączniku:

i zadaje uczniom pytanie: Jaka jest nazwa systematyczna tego związku chemicznego? Wyznacza jednego ucznia, który będzie zapisywał pomysły na tablicy. Uczniowie podają swoje propozycje nazwy halogenku. Po zakończeniu fazy twórczej, następuje wspólna weryfikacja pomysłów. Nauczyciel prosi uczniów, aby porównali swoje propozycje z informacjami zamieszczonymi w e‑materiale. 
3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartce i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie sami próbują, po analizie problemu wstępnego (na podstawie wiedzy z nomenklatury węglowodorów), zaproponować zasady nazewnictwa halogenków alkilowych. Nauczyciel weryfikuje poprawność metody na przykładzie zapisanego wzoru halogenku alkilowego na tablicy.

2. Następnie uczniowie weryfikują swoje zasady nazewnictwa z tymi zamieszczonymi w e‑materiale, szczegółowo analizując dobrze i błędnie zapisane struktury.

3. Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi kartkę A4 i informuje, że uczniowie będą pracować metodą harmonijki. Prowadzący prosi, aby uczniowie usiedli w kręgu, następnie u góry kartki każdy powinien napisać wzór halogenku alkilowego, którego nazwę podaje nauczyciel i zagiąć kartkę w taki sposób, aby zakryć napisany wzór. Następnie podaje kartkę osobie siedzącej po prawej stronie. Tym razem nauczyciel pisze inny wzór na tablicy, a zadaniem uczniów jest napisanie poprawnej nazwy halogenku. Schemat powtarza się osiem razy, a więc każdy uczeń zapisuje cztery wzory i cztery nazwy. Po tym wszystkim podaje się kartkę zwiniętą następnemu uczniowi, który odwija kartkę i:

• na podstawie napisanego wzoru musi podać nazwę lub z nazwy napisać wzór;

• widząc, jakie były polecenia nauczyciela, który zapisał je wszystkie na tablicy, musi zweryfikować, czy polecenie zostało dobrze wykonane. W przypadku błędu nanieść poprawki;

• kartkę odwija się tak długo, cały czas przekazując ją osobie o jeden w prawo, aż cała kartka będzie odwinięta i uzupełniona/lub sprawdzona.
  W  wyniku działań i pracy uczniów powstaje harmonijka z kartki.

4. Na koniec uczniowie wspólnie z nauczycielem weryfikują trzy losowe harmonijki.
   (Metoda wzmacniająca motywację uczniów, skupienie i odpowiedzialność zbiorową).

5. Uczniowie w parach sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem małych kolorowych samoprzylepnych karteczek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie w ramach podsumowania.

2. Nauczyciel krótko przedstawia najważniejsze zagadnienia, omówione na zajęciach. Odpowiada na dodatkowe pytania uczniów i wyjaśnia wszelkie ich wątpliwości. Uczniowie uzupełniają notatki. Zadaje uczniom pytanie: Jak sądzicie, czego jeszcze musicie się nauczyć na temat halogenków, znając ich nazwy, żeby być zadowolonym ze swojej wiedzy i umiejętności? Bezpośrednio kierując uwagę na zagadnienia następnych lekcji, a więc właściwości chemiczne i fizyczne halogenków alkilowych oraz na ich metody otrzymywania.
   Można przygotować mapę pojęć uniwersalną dla wszystkich klas związków organicznych i pokazywać po każdych zajęciach, aby pokazać, co już uczniowie znają i potrafią oraz to, co jeszcze należy zrealizować. Całość porządkuje wiedzę i umiejętności.
   Przykładowa mapa pojęć, od której można zaczynać i kończyć zajęcia, sygnalizując kolejny temat zajęć:

Praca domowa:

1. Zabawa z symulatorem 3D modeli halogenków alkilowych.

2. Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium może być wykorzystane podczas przygotowywania się uczniów do zajęć lub do sprawdzianu.

Materiały pomocnicze:

Nauczyciel przygotowuje:

• arkusz papieru z narysowaną tarczą strzelniczą oraz cenki;

• kartki A4;

• mazaki.