Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Leszczenko, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: O czym mówi reguła Zajcewa?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

7) klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja).

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

3) opisuje właściwości chemiczne alkoholi na przykładzie reakcji: spalania, reakcji z HCl, zachowania wobec sodu, utlenienia do związków karbonylowych, eliminacji wody, reakcji z kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XII. Wstęp do chemii organicznej. Uczeń:

9) klasyfikuje reakcje związków organicznych ze względu na typ procesu (addycja, eliminacja, substytucja, polimeryzacja, kondensacja) i mechanizm reakcji (elektrofilowy, nukleofilowy, rodnikowy); wyjaśnia mechanizmy reakcji; pisze odpowiednie równania reakcji.

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

3) opisuje właściwości chemiczne alkoholi na przykładzie reakcji: spalania, z HCl i HBr, zachowania wobec sodu, utlenienia do związków karbonylowych, eliminacji wody, reakcji z nieorganicznymi kwasami tlenowymi i kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia: reakcja eliminacji, produkt główny, produkt uboczny;

• pisze równania reakcji eliminacji alkanów;

• interpretuje regułę Zajcewa w zadaniach;

• określa produkty główne i uboczne reakcji eliminacji.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• pogadanka;

• analiza materiałów źródłowych;

• ćwiczenia uczniowskie;

• animacja;

• technika termometr.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna uczniów.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie tematem. Nauczyciel może zapisać na tablicy dowolną reakcję dehydrohalogenacji lub dehydratacji nieco bardziej złożonego alkanu w celu wywołania wśród uczniów dyskusji na temat spodziewanych produktów. Warto wspomnieć o znaczeniu reguły Zajcewa w projektowaniu syntez wieloetapowych.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie odpowiadają na postawione pytanie: Na czym polega reguła Zajcewa?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Przypomnienie i uporządkowanie wiedzy uczniów na temat reakcji eliminacji (rodzaje, odczynniki, produkty). Uczniowie mogą korzystać z e‑materiału w sekcji „przeczytaj”.

2. Postawienie uczniów przed problemem – przykład reakcji dehydrohalogenacji/dehydratacji alkanu, w którym może powstać więcej niż jeden produkt - polecenie 2 i 3 w e‑materiale w sekcji „przeczytaj”.

3. Na podstawie przykładu z punktu 2, uczniowie podejmują próbę nadania brzmienia regule Zajcewa. Nauczyciel podsumowuje pomysły uczniów i podaje brzmienie reguły Zajcewa.

4. Uczniowie w parach pracują z medium bazowym – animacją. Uczniowie wykonują polecenie i przypisane do niego ćwiczenia. Po wyznaczonym czasie wszyscy uczniowie dyskutują nad otrzymanymi wynikami i wyciągniętymi wnioskami. Zadaniem nauczyciela jest sprawdzenie poprawności odpowiedzi.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

Praca domowa:

Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykonywać zadania w medium interaktywnym pojedynczo lub w parach, jednak każdy powinien prowadzić swoje notatki.

Materiały pomocnicze:

Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz cenki dla uczniów.