Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: We władzy strachu. Terror w wierszach Wisławy Szymborskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

scharakteryzuje czynniki wywołujące ryzyko zaistnienia terroryzmu;
przeanalizuje sytuację liryczną w wierszu Wisławy Szymborskiej Terrorysta, on patrzy;
opisze cechy liryki narracyjnej występujące w wierszu Terrorysta, on patrzy;
opisze wpływ zastosowanych w tekście literackim form gramatycznych na jego znaczenie;
przedstawi propozycję interpretacji wiersza Zamachowcy.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‐materiał „We władzy strachu. Terror w wierszach Wisławy Szymborskiej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie powinni także wykonać polecenia z sekcji multimedialnej:
- Na podstawie mapy myśli oceń, czy czynności, które wykonują terroryści, zostały w wierszu Zamachowcy uporządkowane.
- Co – twoim zdaniem – jest dla terrorysty najważniejsze, a co mniej istotne? Na podstawie wiersza Zamachowcy podejmij próbę rekonstrukcji systemu wartości terrorysty.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‐materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu. Następnie prosi o przedstawienie odpowiedzi do zadań, które uczniowie przygotowali w domu.

Faza realizacyjna:

Praca z ćwiczeniami. Ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się” uczniowie wykonują samodzielnie. Zapoznają się w ten sposób z wierszem Wisławy Szymborskiej - pozostałe ćwiczenia będą z nim bezpośrednio związane.
Uczniowie pracują w parach. Wykonują ćwiczenia od 2 do 6. Chętna osoba przedstawia odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.
Chętna osoba odczytuje na głos tekst zamieszczony we wprowadzeniu do lekcji: Norweg Anders Breivik pochodzi z zamożnej rodziny, odebrał dobre wykształcenie. W 2009 roku założył gospodarstwo rolne na wsi oddalonej o 80 km od Oslo. Sąsiedzi charakteryzowali go jako człowieka uprzejmego i spokojnego, trzymającego się na uboczu. 22 lipca 2011 roku 32‑letni wówczas Breivik zdetonował samochód‑pułapkę ustawiony pod siedzibą premiera Norwegii w Oslo, a następnie udał się w mundurze policjanta na wyspę Utøya, gdzie otworzył ogień do uczestników odbywającego się tam zjazdu młodzieżówki Partii Pracy. W wyniku eksplozji bomby zginęło 8 osób, na wyspie śmierć poniosło kolejnych 69 osób. Po krwawym zamachu opinia publiczna zaczęła poznawać fakty z życia Breivika – jego złe relacje z rozwiedzionymi rodzicami, niepowodzenia w życiu osobistym i skrajne poglądy polityczne. Podobnie jak w przypadku innych aktów terroru, w życiorysie sprawcy starano się odszukać odpowiedź na pytanie, w jaki sposób człowiek staje się terrorystą – pytanie, które stawia przed czytelnikiem także Wisława Szymborska w wierszu Terrorysta, on patrzy.
Następnie proponuje uczniom dyskusję: Dlaczego człowiek może się stać terrorystą?

Faza podsumowująca:

W ostatniej części lekcji nauczyciel prosi uczniów o wynotowanie z tekstu Terrorysta, ona patrzy środków stylistycznych służących stylizacji utworu na mowę potoczną i określ celu, jakiemu służą. Interpretują również cytat „widok jak w kinie”, wyjaśniając, jakie korzyści z przemocy czerpie terrorysta opisany w wierszu Szymborskiej.

Praca domowa:

Wyjaśnij, jaką funkcję pełni w wierszu Terrorysta, on patrzy aluzja biblijna do słów z Ewangelii wg świętego Mateusza: i nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, ale nas zachowaj od złego! (Mt 6, 13).

Materiały pomocnicze:

Edward Kasperski, Poezja filozoficzna Szymborskiej, „Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza” t. 31, 1996.
Ligęza Wojciech, Wstęp, [w:] Szymborska Wisława, Wybór poezji, Wrocław 2016.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się