Autor: Dorota Czarny

Temat: Niepodległościowe podziemie i komunistyczny aparat przemocy

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje działalność antykomunistycznej opozycji w Polsce;

• charakteryzuje metody działania komunistycznego aparatu przemocy;

• ocenia metody działania komunistycznego aparatu bezpieczeństwa.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów,

• dyskusja,

• analiza tekstu źródłowego,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie mają za zadanie zapoznać się z tematem z e‑podręcznika w celu aktywnego uczestnictwa w lekcji.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.

2. Uczniowie mają w błyskawicznym tempie przypomnieć sobie i wyjaśnić pojęcia „opozycja antykomunistyczna”, „Żołnierze Wyklęci”.

3. Po krótkim wprowadzeniu nauczyciel prosi uczniów, aby podzielili się na 6 grup.

Faza realizacyjna:

1. Zadaniem uczniów będzie przygotowanie wspólnej prezentacji z wykorzystaniem aplikacji google Prezentacje, o działalności opozycji legalnej oraz podziemia antykomunistycznego. Każda z grup otrzymuje zakres materiału do przygotowania:

• Opozycja legalna,

• Konspiracja antykomunistyczna,

• Jan Rzepecki,

• Danuta Siedzikówna „Inka”,

• Witold Pilecki „Witold”,

• Aparat represji.

Grupy wybierają lidera, który przydziela poszczególnym osobom zadania do wykonania i będzie odpowiedzialny za wpisanie przygotowanych treści i materiałów do prezentacji.

2. Następnie nauczyciel podaje wskazówki, jakie informacje powinny znaleźć się w przygotowywanym materiale:

dotyczącym osób:

• krótki życiorys,

• do jakich organizacji należeli,

• gdzie walczyli,

• kiedy i jak zginęli.

działalność grup i organizacji:

• kto dowodził grupą,

• w jaki sposób walczyli z władzą komunistyczną,

• formy represji na opozycji.

Uczniowie mogą korzystać z materiałów zawartych w zasobach e‑podręcznika lub z innych dostępnych źródeł informacji. Każda prezentacja powinna zawierać bibliografię, która umieszczona powinna być na ostatniej stronie.

3. Grupy przystępują do pracy. Nauczyciel koordynuje pracę uczniów oraz udziela wskazówek, co do informacji, jakie mogą im się przydać do prezentacji.

4. Uczniowie przedstawiają swoje fragmenty prezentacji. Nauczyciel monitoruje czas każdej z nich.

5. Prowadzący włącza z zasobów multimedium film/ wywiad i poleca, aby po wysłuchaniu uczniowie odpowiedzieli na pytania (ćwiczenie 1 i 2). Uczniowie w parach przygotowują odpowiedzi, następnie na forum klasy dyskutują, przedstawiając swój punkt widzenia.

6. Uczniowie w parach wykonują wskazane ćwiczenia, a następnie wspólnie podają prawidłowe odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie w parach napisali po 2 wnioski do dzisiejszej lekcji, najtrafniejsze i najlepsze zostają zapisane jako notatka w zeszycie.

2. Uczniowie dokonują samooceny – najaktywniejsi uczniowie lub grupy otrzymują oceny cząstkowe.

Praca domowa:

1. Dowiedz się czy w Twojej okolicy działały grupy antykomunistyczne, kto nimi dowodził, gdzie się ukrywały i co się z nimi stało.

2. Wykonaj pozostałe ćwiczenia w domu.

Materiały pomocnicze

Czubiński A., Dzieje najnowsze Polski. Polska Ludowa (1944–1989), Poznań 1992.

Duraczewski E., Moskiewski proces szesnastu, „Mówią Wieki” 8/1989.

Kaczmarek R., Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

Lesiakowski K., Konspiracyjne Wojsko Polskie (1945‑1948), „Mówią Wieki” 10/1993.

Morawski W., Dzieje gospodarcze Polski, Warszawa 2010.

Paczkowski A., Polityczne i społeczne korzenie „nowej władzy” 1944‑1948, „Mówią Wieki” 2/1996.

Roszkowski W., Historia Polski 1914‑2015, Warszawa 2017.

Radziwiłł A., Roszkowski W., Historia dla maturzysty. Wiek XX. Podręcznik, szkoły ponadgimnazjalne, zakres rozszerzony, Warszawa 2004.

R. Wapiński, Historia dla klasy IV liceum ogólnokształcącego oraz klasy III technikum, Warszawa 1974.

Turlejska M., Pierwsze represje w latach Polski Ludowej, „Mówią Wieki” 11/1990.

Turkowski R., Polskie Stronnictwo Ludowe w latach 1945‑1947, „Mówią Wieki” 7/2015.

Woźniczka Z., Polskie podziemie niepodległościowe (1945‑1952) cz. 1, „Mówią Wieki” 3/1991, oraz cz. 2, „Mówią Wieki” 4/1991.

Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku. Lata 1945‑1956. Tom V, wybór tekstów źródłowych A. Koseski, J. R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2003.

Żeby Polska była polska. Antologia publicystyki konspiracyjnej podziemia narodowego 1939–1950, wstęp, wybór i oprac. M.J. Chodakiewicz, W. J. Muszyński, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne:

Na podstawie zasobów multimedialnych uczniowie mogą w grupach przygotować prezentację o organizacjach antykomunistycznych działających w konspiracji po II wojnie światowej.