Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Plany czasowe i chronologia w Cudzoziemce Marii Kuncewiczowej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;

9) stosuje retoryczne zasady kompozycyjne w tworzeniu własnego tekstu; wygłasza mowę z uwzględnieniem środków pozajęzykowych;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

sporządza plan wydarzeń w Cudzoziemce, dopasowując je do różnych płaszczyzn czasowych powieści,
analizuje stosunek głównej bohaterki do wydarzeń z jej przeszłości,
tworzy plany: kompozycyjny i dekompozycyjny,
formułuje wypowiedź argumentacyjną dotyczącą postawy bohaterki.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Audiobook”. Poleca także, by uczniowie przeczytali informacje zawarte w bloku tekstowym e‑materiału i zanotowali ewentualne związki między biografią pisarki a losami bohaterki powieści.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat i cele zajęć. Prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji. Nauczyciel zadaje pytania: Czy fabuła Cudzoziemki jest skonstruowana zgodnie z chronologią wydarzeń? Dlaczego? Jaki to ma wpływ na odbiór powieści przez czytelników? Uczniowie udzielają odpowiedzi, a nauczyciel zwraca ich uwagę także na kontekst biograficzny powieści.
W tych wstępnych rozważaniach pomocne jest ustaleniu chronologii zdarzeń na podstawie cytatów zamieszczonych w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie wykonują polecenie 1 zamieszczone w tej sekcji.

Faza realizacyjna:

Najważniejsza w tej części lekcji jest odpowiedź na pytanie: jaki jest cel zaburzenia chronologii wydarzeń w Cudzoziemce? Uczniowie, w parach, pracują z tekstem, wykonując wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Przeczytaj”. Warto zwrócić uwagę na ćw. 2, 4 i 6, które koncentrują się na rozważanym problemie. Ciekawą propozycją jest także ćw. 7, które odwołuje się do wyobraźni wizualnej uczestników zajęć. Nauczyciel sprawdza poprawność udzielonych odpowiedzi, ewentualnie udziela wskazówek, jeśli uczniowie ich potrzebują.
Ćwiczenie 8 i 9 uczniowie wykonują indywidualnie.

Faza podsumowująca:

Na zakończenie lekcji nauczyciel zadaje pytania podsumowujące: W jaki sposób spiętrzenie planów czasowych powieści oddaje skomplikowaną osobowość Róży Żabczyńskiej? Jak wydarzenia z przeszłości wpłynęły na ukształtowanie tej osobowości? Czy Cudzoziemkę można nazwać powieścią psychologiczną?

Praca domowa:

Rozważ słuszność stwierdzenia Stanisława Żaka. Swoje stanowisko poprzyj argumentami, które zilustrujesz przykładami z fabuły Cudzoziemki. Twoja praca powinna liczyć przynajmniej 300 słów.

Materiały pomocnicze:

Maria Kuncewiczowa, Finezje literackie, bohaterka audycji mówi o swojej pracy i metodzie pisarskiej, Ninateka
Magdalena Stoch, „Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej czytana współcześnie… – w stronę konsensualnej interpretacji tekstu literackiego, Studia de Cultura 10(2) 2018.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się