Dla nauczyciela
Autor: Stanisław Mrozowicz
Przedmiot: Historia
Temat: Ustrój polityczny i społeczny Bizancjum w V–XI w.
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
charakteryzuje ustrój polityczny Bizancjum i jego ewolucję między V a XI w.;
opisuje ceremoniał bizantyjskiego dworu i jego znaczenie;
wyjaśnia znaczenie takich terminów jak: kuria, latyfundium, prefektura, periojkowie.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Ustrój polityczny i społeczny Bizancjum w V–XI w.”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.
Faza wstępna:
Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, przekazuje uczniom kryteria sukcesu.
Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel, po wyświetleniu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym przed lekcją e‑materiałem.
Faza realizacyjna:
Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki. Jako uzupełnienie uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”.
Praca z multimedium („Schemat interaktywny”). Uczniowie zapoznają się z e‑materiałem i wykonują w parach polecenie 2: „Opisz ewolucję ustroju bizantyjskiego w omawianym okresie”. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia wypowiedź. Jeden z uczniów może wynotowywać najważniejsze informacje na tablicy w formie punktów (haseł).
W podobny sposób uczniowie wykonują następne polecenie, charakteryzując pozycję cesarza w odniesieniu do senatu, ludu i aparatu urzędniczego.
Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia 2, 3 i 4, które zostały wyświetlone na tablicy. Nauczyciel śledzi na platformie postępy uczestników zajęć, sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.
Ćwiczenie 5, które nauczyciel wyświetla na tablicy, uczniowie rozwiązują w grupach czteroosobowych. Po jego wykonaniu i uzgodnieniu przez każdą grupę wspólnego oraz jednoznacznego wyboru następuje omówienie rezultatów na forum klasy.
Faza podsumowująca:
Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, następuje wspólne omówienie: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego. Później nauczyciel analizuje przebieg lekcji i przeprowadza ewaluację, z której wnioski wykorzysta w przyszłości.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.
Materiały pomocnicze:
J. Bonarek, P. Filipczak, Wszyscy ludzie cesarza, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 24–27.
Z.A. Brzozowska, M.J. Leszka, Dwór i symbole, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 22–23.
M.J. Leszka, Państwo bazyleusów, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 18–21.
T. Manteuffel, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2011.
R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 2009.
S. Turlej, Społeczna drabina, Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 44–47.
G. Ostrogorski, Dzieje Bizancjum, tłum. pod kier. H. Evert‑Kappesowej, Warszawa 1967.
T. Wolińska, Woźnice i kibice, w: Dzieje Bizancjum. Zaginione cesarstwo, „Pomocnik Historyczny Polityki”, red. L. Będkowski, A. Kompa, 1/2019, s. 70–71.
Wskazówki metodyczne:
Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Schemat”, aby przygotować się do późniejszej pracy. Wybrani uczniowie (lub ochotnicy) mogą również przygotować na podstawie schematu prezentację dotyczącą pozycję cesarza bizantyjskiego i ceremoniał dworski, a następnie przedstawić ją podczas fazy realizacyjnej.