Ustawa Konstantyna VII Porfirogenety o możnych, którzy zagarniają grunta biedaków

Wielokrotnie dochodziły nas słuchy, że możni […] z Tracji, lekceważąc sobie ustawy wydane przez cesarzy i naturalne prawa ludzkie, a także i nasze rozkazy, w dalszym ciągu wciskają się na tereny wiejskie bądź drogą kupna, bądź też darowizny lub spadku […], tyranizując biedaków wypędzają ich z ich własnych pól, wypierają ich z ziemi, która do nich należy. Wskutek tego, po rozpatrzeniu [tych spraw] […], ustanawiamy prawo następujące: […] wszyscy ci, którym prawa poprzedników naszych wzbraniały nabywania ziemi biedaków, a którzy […] ośmielili się wcisnąć do jakiejkolwiek wsi lub osady lub w ogóle zagarnąć mienie biedaka – niechaj natychmiast, nie uciekając się do żadnych wykrętów i zwłoki, usuną się z gruntu zdobytego w podobny sposób, przy czym nie będzie im przysługiwało prawo roszczenia pretensji do jakichkolwiek odszkodowań.

A Źródło: Ustawa Konstantyna VII Porfirogenety o możnych, którzy zagarniają grunta biedaków, [w:] Wiek X–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa, s. 45.

Prokopiusz z Cezarei Historia sekretna

Jeżeli jednak chodzi o nowe zwyczaje wprowadzone przez Justyniana i Teodorę [tj. żonę Justyniana], to należy dodać jeszcze jedno. Dawniej mianowicie senatorowie, wchodząc do cesarza, składali mu hołd w ten sposób, że każdy patrycjusz pochylał skroń ku jego prawej piersi, a gdy odchodził, cesarz składał pocałunek na jego głowie; wszyscy inni zginali prawe kolano, po czym odchodzili. Nie było również w zwyczaju bić pokłonów przed cesarzową. Ale za panowania Justyniana i Teodory wszyscy członkowie senatu, nawet patrycjusze, musieli przed ich obliczem paść na twarz i rozpostarłszy szeroko ręce i nogi, ustami dotknąć stóp obojga; potem dopiero wstawali. [...] Było też dawniej w zwyczaju, że w rozmowie z panującym ludzie nazywali go po prostu „cesarzem”, jego małżonkę „cesarzową”, a innych dostojników według nazwy urzędu, który w tej chwili każdy z nich piastował. Kiedy jednak ktoś rozmawiał z Justynianem lub Teodorą i wspominał o „cesarzu” czy „cesarzowej” zamiast nazwać ich „władcą” i „władczynią”, albo gdy ośmielił się określić któregoś z urzędników mianem innym niż „niewolnik”, człowiek taki był natychmiast uznawany za zuchwałego nieuka i odchodził w niełasce, jak gdyby popełnił ciężkie przestępstwo i obraził kogoś lepszego od siebie.

C Źródło: Prokopiusz z Cezarei, Historia sekretna, tłum. A. Konarek, rozdz. 30.

Konstantyn VII Porfirogeneta o ceremoniale na dworze cesarskim

Ceremoniał, jakiego należy przestrzegać podczas przyjmowania posłów […], gdy monarchowie zasiądą na tronie […]: cały senat udaje się tam [do pałacu] wczesnym rankiem i tam na miejscu przebiera się [w odpowiednie stroje] […]. Monarchowie wchodzą do wielkiej sali, w której znajduje się tron […]. Prepozyci [urzędnicy] stroją ich i [monarchowie] zasiadają na tronie; wówczas tłum stojący na zewnątrz wznosi okrzyki, życząc władcom długiego życia. […] Gdy już wszyscy znajdują się na swoich miejscach […] [urzędnik] ze złotą rózgą wprowadza obcego posła […]. Poseł pada na twarz przed cesarzami, a w tejże samej chwili odzywa się głos fletów. Poseł podnosi się i podchodzi bliżej […]. W czasie gdy obcy poseł zbliża się do tronu wchodzą najstaranniej wybrane osoby z jego świty i po złożeniu czołobitności zatrzymują się. Gdy logoteta zadaje posłowi zwykłe pytania, złote lwy zaczynają ryczeć, a złote ptaszki na tronie i na złotych drzewach […] zaczynają melodyjnie śpiewać. Dzikie zaś zwierzęta znajdujące się na stopniach tronu poczynają podnosić się ze swoich legowisk i wspinać się na tyle łapy. […] Wkrótce potem odzywa się dźwięk bębnów, lwy zaprzestają ryku, ptaszki śpiewu, a dzikie zwierzęta składają się z powrotem na swoje legowiska. Po wręczeniu darów poseł na wezwanie logotety składa czołobitność i oddala się. Gdy zaś zmierza do wyjścia […], towarzyszy mu dźwięk fletów, ryk lwów, śpiew ptasząt, a dzikie zwierzęta znów się podnoszą.

D Źródło: Konstantyn VII Porfirogeneta o ceremoniale na dworze cesarskim, [w:] Wiek X–XV w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 2003, s. 49–50.