Dla nauczyciela
Autor: Joanna Oparek
Przedmiot: Język polski
Temat: Dualizm, jako zasada konstrukcji świata przedstawionego w utworach barokowych
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.
Cele operacyjne. Uczeń:
wyjaśnia związki literatury z filozofią;
uzupełnia schemat na temat ciała odpowiednimi cytatami;
bierze udział w dyskusji na temat obecnego i barokowego postrzegania potrzeb człowieka;
podaje przykłady przejawów dualizmu w poezji barokowej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel zachęca uczniów do dyskusji na temat założeń światopoglądowych stojących za humanistycznym zawołaniem carpe diem i przestrogą memento mori. Nauczyciel zaznacza, że sentencja memento mori została zaczerpnięta z biblijnej Księgi Eklezjasty: Memor esto quoniam mors non tardat. – Pamiętaj: śmierć się nie ociąga. (Liber Eclesiasticus, 14, 12).
Podkreśla również, że człowiek epoki baroku znalazł się na rozdrożu między materializmem a idealizmem, co znalazło swój wyraz w sztuce i literaturze, a szczególnie w barokowej poezji metafizycznej.Nauczyciel krótko omawia motyw vanitas, pochodzący z biblijnej Księgi Koheleta. Zaznacza również, że zawołanie memento mori i motyw vanitas w czasach baroku zyskały podobną moc oddziaływania jak miało to miejsce w średniowieczu. Jednak barokowe przedstawienia motywu vanitas z ich bogatą i złożoną symboliką występowały w kontraście do obrazów przepychu. Ozdobność i teatralność artystycznych przedstawień tematu przemijania stawiła wyraz dualizmu epoki. Ukazywało to sprzeczności ludzkiej natury, jak również sprzeczności w filozoficznym podejściu do istoty ludzkiej (co było konsekwencją uznania jej dwoistości).
Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji: Dualizm, jako zasada konstrukcji świata przedstawionego w utworach barokowych. Następnie wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.
Faza realizacyjna:
Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel może poprosić chętnych uczniów o odczytanie na głos utworów zamieszczonych w tej sekcji.
Nauczyciel może poprosić uczniów o uzupełnienie schematu obrazującego rozumienie ciała w poezji barokowej o cytaty z utworów poetów baroku, zamieszczonych w e‑materiale oraz samodzielnie znalezionych przez uczniów w zasobach sieci (telefony z dostępem do internetu).
Uczniowie zapoznają się z materiałem z sekcji „Film”, następnie wykonują polecenia tam zamieszczone. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi.
Nauczyciel może zainicjować dyskusję na temat zasygnalizowanego w wykładzie motywu zrzucania kajdan – nauczyciel może zadać pytanie o sposoby duszy na wyzwolenie się z pokus i potrzeb, jakie narzuca jej ciało. Jeśli starczy czasu moze również zaproponować uczniom debatę oksfordzką na temat: Czy duszy byłoby lepiej bez ciała? Prosi uczniów, aby prowadząc debatę, używali argumentów typowych dla epoki baroku, wyrażonych w barokowych utworach poetyckich podejmujących tematykę dualizmu. Argumenty mogą zostać przedstawione w postaci cytatów z wierszy zamieszczonych w e‑materiale.
Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują kolejne ćwiczenia. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia lub komentuje.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie: omówienie kontekstu historycznego i filozoficznego i opisanie oraz podanie przykładów przejawów dualizmu w poezji barokowej.
Nauczyciel prosi uczniów o uzasadnienie tezy, że dualizm jest zasadą konstrukcji świata przedstawionego w utworach barokowych i podsumowuje ich wypowiedzi. Następnie inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.
Praca domowa:
Przeanalizuj wymowę cytatu:
Nieszczęsny człowiek, z ciała i z duszy złożony, nie chce czci swojej rozumieć, gdy duszy nie słucha, która do nieba ciągnie a za cielskiem idzie, które go w marności światowej grązi. [...]
Źródło: Psalm III, [w:] Wacław Potocki, Psalmodia polska.Opisz kondycję współczesnego człowieka, określając sfery egzystencji, w których kieruje się wezwaniem duszy oraz sytuacje, gdy podążając za wymogami ciała, pogrąża się w marności.
Materiały pomocnicze:
Małgorzata Krzysztofik, Ciało ludzkie - między sacrum a profanum. Literatura XVII wieku wobec ontologii cielesności, UJK, Kielce.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.