Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Językowy kunszt fraszek i pieśni

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

11) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

odczytuje tekst literacki z elementami gry aktorskiej;
uzasadnia, że Jan Kochanowski stworzył polski język literacki;
wyjaśnia, z jakiej przyczyny Kochanowski zyskał uznanie i naśladowców;
bierze udział w dyskusji dotyczącej zasady harmonii świata;
wyjaśnia, na czym polega kunszt językowy utworów Jana Kochanowskiego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Odczytanie tekstu literackiego z elementami interpretacji aktorskiej. Wybrane osoby przygotowują recytację utworów Jana Kochanowskiego zamieszczonych w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla temat i udostępnia uczniom e‑materiał. Ustala również kryteria sukcesu.
Praca z tekstem – uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel zadaje pytania sprawdzające zrozumienie przeczytanych treści, np,:
- Dlaczego uważa się, że Jan Kochanowski stworzył polski język literacki?
- Z jakiej przyczyny właśnie Kochanowski zyskał takie uznanie i grono naśladowców?

Faza realizacyjna:

Wybrane przed lekcją osoby prezentuje recytację utworów. Po uczniowskiej prezentacji pozostała część klasy przedstawia swoje wrażenia dotyczące zarówno utworów, jak i prezentacji. Uczniowie zapisują swoje wrażenia w formie notatki.
Nauczyciel prosi, by uczniowie w parach wykonali polecenie 2 związane z prezentacją TED zamieszczoną w e‑materiale. Później kilka wskazanych osób prezentuje wyniki pracy dwójek. Pozostali uczniowie mogą uzupełniać odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.
Dyskusja - polecenie 1 z prezentacji TED (Czym była dla renesansowych twórców zasada harmonii świata? W jaki sposób realizowali ją w swoich utworach?) – uczniowie zbierają argumenty do dyskusji i przedstawiają je z poszanowaniem zasad rozmowy. Nauczyciel występuje w roli moderatora.
Prowadzący prosi, by uczniowie podzielili się na 2 grupy. Grupa 1 wykonuje ćwiczenia: 1, 2, 5, 8 a grupa 2 ćwiczenia: 3, 4, 7, 9. Obie grupy wykonują ćwiczenie 6. Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel poleca, by liderzy grup zaprezentowali rozwiązania ćwiczeń. Może ocenić pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi uczniów o wypowiedź na temat kunsztu językowego utworów Jana Kochanowskiego. Wybrane osoby podsumowują wiadomości, nauczyciel może dopowiadać.

Praca domowa:

Wybierz dowolną pieśń lub fraszkę Jana Kochanowskiego (poza utworami, które omówiono w trakcie lekcji) i napisz rozprawkę składającą się z co najmniej 400 wyrazów, w której wyjaśnisz, na czym polega kunszt językowy w tym utworze.

Materiały pomocnicze:

Janusz Pelc, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 2001.
Mirosław Korolko, Jana Kochanowskiego żywot i sprawy. Materiały, komentarze, przypuszczenia, Warszawa 1985.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja TED” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się