Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Rozpad ZSRS. Czeczenia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia przyczyny rozpadu ZSRS;

• opisuje proces rozpadu ZSRS i jego konsekwencje;

• wyjaśnia przyczyny wojen czeczeńskich i ich skutki.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Podczas poprzednich zajęć nauczyciel prosi uczniów, aby przeprowadzili krótkie rozmowy z rodzicami, dziadkami lub innymi członkami rodziny o tym, co pamiętają z okresu, w którym doszło do rozpadu ZSRS. Wywiady powinny odnosić się do wspomnień dotyczących tamtego okresu. Uczniowie przeprowadzają wywiady i przygotowują z nich krótkie prezentacje.

2. Uczniowie powinni również powtórzyć informacje dotyczące powstania ZSRS, a także zapoznać się z udostępnionym przez nauczyciela e‑materiałem – tekstem w sekcji „Przeczytaj” – tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel poleca jednej osobie, aby przeczytała wyświetlony temat oraz cele zajęć.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli, czym było ZSRS, kiedy powstało i jaką rolę odgrywało w przed- i powojennym świecie. Uczniowie przedstawiają najważniejsze fakty, prowadzący weryfikuje poprawność odpowiedzi.

2. Praca z multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel odtwarza film i prosi, aby uczniowie w parach wykonali polecenie 2, podając przyczyny rozpadu Związku Sowieckiego. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

3. Prezentacje uczniów. Nauczyciel przypomina o wywiadach i prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca kilku wybranym osobom (lub ochotnikom) zaprezentowanie swoich prac przed resztą klasy. Następnie nauczyciel prosi uczniów o refleksję i odpowiedź na pytania:

• W jaki sposób pytane osoby opisują tamten czas?

• Na co szczególnie zwracają uwagę świadkowie tamtej epoki?

• Jakie informacje były dla was szczególnie ciekawe i dlaczego?

4. Na zakończenie tej części lekcji nauczyciel krótko przypomina okoliczności uzyskania przez poszczególne republiki sowieckie niepodległości, zwracając uwagę na różnice między sytuacją np. republik nadbałtyckich a Czeczenią.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie w czteroosobowych grupach wykonują mapy myśli dotyczące tematu zajęć. Każda grupa na środku kartki A4 wpisuje główne hasło „Rozpad ZSRS” i rysuje gałęzie mapy. Powinny rozchodzić się promieniście i rozdzielać na kolejne gałęzie. Słowa, które zostaną umieszczone nad gałęziami, powinny być słowami kluczami, które wyrażają istotę myśli lub zagadnienia. Ważne, aby cała mapa zmieściła się na jednej stronie. Po wykonaniu pracy, w zależności od liczebności klasy i czasu, nauczyciel prosi o omówienie mapy myśli przedstawicieli wybranych lub wszystkich grup.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie nr 1: „Wysłuchaj nagrania będącego zapisem przemówienia Borysa Jelcyna na pogrzebie ofiar puczu moskiewskiego. Wyjaśnij genezę wydarzeń przedstawionych w przemówieniu Borysa Jelcyna” z sekcji „Audiobook”.

2. Wykonaj ćwiczenia nr 1, 2 i 3 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

A. Stępień‑Kuczyńska, Gorbaczow. Pieriestrojka i rozpad imperium, Łódź 2020.

Wielkie mowy historii, t. 4, Od Kennedy’ego do Ratzingera, wybór i oprac. T. Zawadzki, Warszawa 2006.

Drogi do wolności. Drogi do wspólnej Europy 1945–2007, pod red. J. Eislera, Warszawa 2008.

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Audiobook”, aby przygotować się do późniejszej pracy.