Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Jak z tłuszczu ciekłego zrobić tłuszcz stały, czyli o procesie utwardzania tłuszczów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

7) opisuje przebieg procesu utwardzania tłuszczów ciekłych; pisze odpowiednie równanie reakcji.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

8) opisuje proces utwardzania tłuszczów ciekłych; pisze odpowiednie równanie reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• pisze równania reakcji katalitycznego uwodornienia tłuszczów nienasyconych;

• odróżnia procesy całkowitego i częściowego utwardzania tłuszczów;

• wyjaśnia mechanizm reakcji addycji wodoru na katalizatorze;

• opisuje proces utwardzania tłuszczów w procesie produkcji margaryn.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• prezentacja multimedialna;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Chętny uczeń przedstawia krótką historię margaryny, poproszony na poprzedniej lekcji o przygotowanie się w formie prezentacji multimedialnej.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „utwardzanie tłuszczów”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują treści w e‑materiale - utwardzanie tłuszczów, po czym chętny uczeń przedstawia na tablicy równanie reakcji katalitycznego uwodornienia trioleinianu glicerolu do tristearynianu glicerolu, np. rysując wzory półstrukturalne (patrz materiał pomocniczy) oraz wyjaśnia mechanizm addycji wodoru na katalizatorze niklowym. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi ucznia i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Chętny lub wskazany uczeń pochodzi do tablicy i ustala stopnie utlenienia atomów węgla związanych wiązaniem podwójnym w trioleinianie glicerolu oraz stopnie utlenienia uwodornionych atomów węgla w tristearynianie glicerolu. Wskazuje proces utlenienia i redukcji oraz utleniacz i reduktor. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi ucznia i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Kolejny uczeń określa typ hybrydyzacji atomów węgla w obydwu tłuszczach. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi ucznia i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej film samouczek.

5. Chętni lub wskazani uczniowie, podchodząc do tablicy, zapisują równania reakcji – stosując wzory kreskowe i uwzględniając warunki:

• trilinolenianu glicerolu z trzema molami wodoru;

• trioleinianu glicerolu z 44,8 dmIndeks górny 3³ wodoru odmierzonymi w warunkach normalnych;

• utwardzania trilinoleinianu glicerolu za pomocą 5,418 · 10Indeks górny 24²⁴ cząsteczek wodoru.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytanie:

• Czym jest margaryna w ujęciu chemicznym?

• Na czym polega mechanizm reakcji addycji wodoru na katalizatorze?

• Jakiego najczęściej używa się katalizatora w reakcji utwardzania tłuszczów?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas wykonywania zadania domowego oraz wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czym jest margaryna w ujęciu chemicznym?

• Na czym polega mechanizm reakcji addycji wodoru na katalizatorze?

• Jakiego najczęściej używa się katalizatora w reakcji utwardzania tłuszczów?

2. Schemat reakcji:

   R11GweXvWhrC3

   Pobierz załącznik