Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak rozpoznać rodzaj wiązania chemicznego?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

1) określa rodzaj wiązania (jonowe, kowalencyjne (atomowe) niespolaryzowane, kowalencyjne (atomowe) spolaryzowane, donorowo‑akceptorowe (koordynacyjne)) na podstawie elektroujemności oraz liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków.

Zakres rozszerzony

III. Wiązania chemiczne. Oddziaływania międzycząsteczkowe. Uczeń:

1) określa rodzaj wiązania (jonowe, kowalencyjne (atomowe) niespolaryzowane, kowalencyjne (atomowe) spolaryzowane, donorowo‑akceptorowe (koordynacyjne)) na podstawie elektroujemności oraz liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• analizuje i określa, w których związkach chemicznych znajdują się wiązania jonowe;

• analizuje i określa, w których związkach chemicznych znajdują się wiązania kowalencyjne;

• analizuje i określa, w których związkach chemicznych znajdują się wiązania metaliczne;

• określa rodzaj wiązania chemicznego występującego w badanych związkach;

• porównuje temperatury wrzenia i topnienia związków o wiązaniach jonowych i kowalencyjnych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• modelowanie;

• film samouczek;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie uczniom: Czy potrafisz rozpoznać rodzaj wiązania chemicznego występującego w związku chemicznym znając jego wzór lub nazwę? Jeśli tak, podaj swoją propozycję.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zapisuje na tablicy sformułowanie „wiązanie chemiczne” i tworzy mapę pojęć na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel odwołuje uczniów do mapy pojęciowej w e‑materiale w sekcji „przeczytaj”. Powrót do fazy wstępnej i porównanie obu map.

2. Nauczyciel dzieli uczniów losowo na pięć grup, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Zadaniem każdej grupy jest wyjaśnienie danego rodzaju wiązania chemicznego z podaniem przykładów substancji chemicznych, w których te wiązania występują:

• grupa I – wiązania jonowe;

• grupa II – wiązania kowalencyjne spolaryzowane;

• grupa III – wiązania kowalencyjne niespolaryzowane;

• grupa IV – wiązania donorowo‑akceptorowe;

• grupa V – wiązania metaliczne. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wyjaśnia ewentualnie niezrozumiale kwestie. Po wyznaczonym czasie liderzy grup na forum klasy prezentują efekty pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

3. Nauczyciel rozdaje parom uczniów modele chemiczne do budowy struktur chemicznych. Zadaniem uczniów jest zbudować cząsteczki związków chemicznych wskazanych przez nauczyciela. Następnie uczniowie dzielą modele na te, które są zbiorem cząsteczek o wiązaniach kowalencyjnych spolaryzowanych i niespolaryzowanych. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów oraz weryfikuje poprawność wykonania zadania.

4. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: W jaki sposób można rozróżnić związek chemiczny o wiązaniu jonowym od związku chemicznego o wiązaniu kowalencyjnym? W przypadku ewentualnych trudności z udzieleniem odpowiedzi uczniowie mogą skorzystać z e‑materiału w sekcji „przeczytaj”.

5. Nauczyciel odwołuje uczniów, do filmu samouczka zawartym w e‑materiale. Po zapoznaniu się z treścią filmu uczniowie w parach wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek nauczyciel może wykorzystać w ramach metody lekcji odwróconej. Uczniowie medium mogą wykorzystać podczas przygotowania do pracy kontrolnej, a uczniowie nieobecni na lekcji mogą je wykorzystać w ramach samokształcenia do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• W jakich związkach chemicznych występują wiązania jonowe?

• Czy jeśli pomiędzy atomami różnica elektroujemności wynosi 0,5 to wiązanie jest kowalencyjne niespolaryzowane?

• Jaki rodzaj wiązania występuje w cząsteczkach składających się z dwóch atomów tego samego pierwiastka?

• Jakie wiązanie występuje w stopie?

2. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.