Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk, Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: Język polski

Temat: Bogurodzica jako inspiracja dla twórców późniejszych epok

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;
Lektura obowiązkowa
6) Bogurodzica; Lament świętokrzyski (fragmenty); Legenda o św. Aleksym (fragmenty); Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • wyjaśni szczególne znaczenie Bogurodzicy w kulturze polskiej;

  • omówi symbolikę Bogurodzicy w dobie romantyzmu i w latach późniejszych;

  • omówi sytuację liryczną w utworach Hymn Juliusza Słowackiego oraz Modlitwa do Bogarodzicy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego;

  • wskaże wybrane wydarzenia z życia Marii Panny, które stawały się inspiracją dla malarzy.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z utworem Bogurodzica oraz wyjaśnieniami trudnych wyrazów (sekcja „Przeczytaj”). Uczniowie przygotowują się do dyskusji na temat szczególnego znaczenia Bogurodzicy w kulturze polskiej.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel przedstawia cel i temat zajęć. Następnie uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”.

  2. Uczniowie rozpoczynają dyskusję na temat szczególnego znaczenia Bogurodzicy w kulturze polskiej. Nauczyciel czuwa nad sprawnym przebiegiem dyskusji.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z tekstami Hymn Juliusza Słowackiego oraz Modlitwa do Bogarodzicy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Nauczyciel prowadzi z uczniami rozmowę na temat artyzmu tych utworów. Zachęca uczniów do postawienia tezy w zakresie tego tematu oraz do dalszej dyskusji. Przykładowa teza: sposób wykreowania wizerunku Maryi w Hymn i w Modlitwie do Bogarodzicy został zrealizowany przez autorów o wybitnych zdolnościach poetyckich.

  2. Uczniowie formułują argumenty potwierdzające np. niezwykłość wizerunku poetyckiego NMP w obu tekstach lub argumenty potwierdzające tezę sformułowaną samodzielnie. Następnie nauczyciel włącza prezentację Zanim została Matką Boga… Wydarzenia z życia Marii Panny w malarstwie europejskim i prosi, aby uczniowie w parach wynotowali utrwalane przez malarzy wydarzenia z życia Marii Panny.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie indywidualnie słuchają nagrania Bogurodzica jako symbol i notują w punktach historię odbioru Bogurodzicy w kolejnych epokach. Pozostałe polecenia z sekcji multimedialnej uczniowie mogą wykonać w domu.

  2. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące:
    Jakie znaczenie miała w średniowieczu pieśń Bogurodzica? Jaka była jej historia? Dlaczego i w jaki sposób nawiązywali do niej twórcy późniejszych epok?

Praca domowa:

  1. Wskaż obraz, który twoim zdaniem w najciekawszy sposób interpretuje wybrany przekaz biblijny lub apokryficzny. Uzasadnij swoją wypowiedź.

Materiały pomocnicze:

  • Franciszek Morawski, Bogu‑Rodzica, [w:] Ojczyzna w pieśniach poetów polskich. Głosy poetów o Polsce, wybór Władysław Bełza, Lwów 1901.

  • Marian Przedpełski, Bogurodzica i inne pieśni polskie do końca XVIII wieku, [w:] Bieżuńskie Zeszyty Historyczne, t. 11, 1997.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Galeria zdjęć interaktywnych