Galeria zdjęć interaktywnych
Na podstawie zgromadzonych w galerii przykładów wynotuj utrwalane przez malarzy wydarzenia z życia Marii Panny. Odpowiedz na pytanie, czy odnoszą się one tylko do przekazów biblijnych?
Wybierz obraz, który twoim zdaniem w najciekawszy sposób interpretuje wybrany przekaz biblijny lub apokryficzny. Uzasadnij swoją wypowiedź.
Zanim została Matką Boga…
Wydarzenia z życia Marii Panny w malarstwie europejskim
Słownik
odnoszący się do apokryfu, czyli tekstu związanego tematem z Biblią (Starym lub Nowym Testamentem), ale nieuznawanego przez Kościół chrześcijański za tekst kanoniczny
(wł. fresco – świeży) – technika malarstwa ściennego, polegająca na malowaniu odpowiednio przygotowanymi farbami na mokrym tynku
modlitwa do Boga, Trójcy Świętej, Marii bądź świętych mająca charakter wstawienniczy
Teksty do ćwiczeń
Juliusz Słowacki Hymn(fragmenty)
Bogarodzico, Dziewico!
Słuchaj nas, Matko Boża,
To ojców naszych śpiew.
Wolności błyszczy zorza,
Wolności bije dzwon,
Wolności rośnie krzew.
Bogarodzico!
Wolnego ludu śpiew
Zanieś przed Boga tron.
Podnieście głos, rycerze,
Niech grzmią wolności śpiewy,
Wstrzęsną się Moskwy wieże.
Wolności pieniem wzruszę
Zimne granity Newy;
[...]
Do broni, bracia! do broni!
Oto ludu zmartwychwstanie,
Z ciemnej pognębienia toni,
Z popiołów Feniks nowy
Powstał lud — błogosław, Panie!
Niech grzmi pieśń jak w dzień godowy.
Bogarodzico! Dziewico!
Słuchaj nas, Matko Boża,
To ojców naszych śpiew,
Wolności błyszczy zorza,
Wolności bije dzwon
I wolnych płynie krew,
Bogarodzico!
Wolnego ludu krew,
Zanieś przed Boga tron.8 Źródło: Juliusz Słowacki, Hymn, Lwów 1839.
Krzysztof Kamil Baczyński Modlitwa do BogarodzicyKtóraś wiodła jak bór pomruków
ducha ziemi tej skutego w zbroi szereg,
prowadź nocne drogi jego wnuków,
byśmy milcząc umieli umierać.
Któraś była muzyki deszczem,
a przejrzysta jak świt i płomień,
daj nam usta jak obłoki niebieskie,
które czyste – pod toczącym się gromem.
Która ziemi się uczyłaś przy Bogu,
w której ziemia jak niebo się stała,
daj nam z ognia twego pas i ostrogi,
ale włóż je na człowiecze ciała.
Któraś serce jak morze rozdarła
w synu ziemi i synu nieba,
o, naucz matki nasze,
jak cierpieć trzeba.
Która jesteś jak nad czarnym lasem
blask – pogody słonecznej kościół,
nagnij pochmurną broń naszą,
gdy zaczniemy walczyć miłością.9 Źródło: Krzysztof Kamil Baczyński, Modlitwa do Bogarodzicy, [w:] tegoż, 1942, 1943, 1944, Warszawa 1944.
Porównaj wizerunek Matki Boskiej ukazany w Bogurodzicy i w utworze Baczyńskiego.
Zwróć uwagę na adresata w utworach średniowiecznym i u Baczyńskiego – czy jest jeden, a może wielu? Jak zostają ukazani?
W utworze średniowiecznym Maryja jest tą, za której pośrednictwem podmiot liryczny zwraca się do Boga. Funkcjonuje przede wszystkim jako matka Chrystusa. Nie w całym utworze zresztą jest ona adresatką, w drugiej strofie staje się nim sam Jezus.
U Baczyńskiego natomiast podmiot liryczny zwraca się wyłącznie do niej; to do Maryi zanosi prośby o to, by nauczyła cierpienia matki jego i innych walczących – co sugeruje, że podmiot liryczny bierze udział w walce zbrojnej i wypowiada się w imieniu swoich towarzyszy. W utworze tym Matka Boska zostaje ukazana jako uosobienie pogody, miłości i dobroci.
Scharakteryzuj postawę, potrzeby, tęsknoty człowieka zwracającego się do Bogurodzicy w utworach Słowackiego i Baczyńskiego. Porównaj je z tymi, które dostrzegasz w utworze średniowiecznym.
Zwróć uwagę na Moskwę oraz Newę pojawiające się w utworze Słowackiego. W przypadku wiersza Baczyńskiego zastanów się, do czego odnoszą się słowa o broni oraz umieraniu. Przypomnij sobie czas powstania obu utworów. Czy podobne zależności – intencji od czasu powstania – dostrzegasz w utworze średniowiecznym?
W utworze Słowackiego prośby, jakie zanosi podmiot liryczny do adresatki – Maryi – dotyczą problemu wolności, związane są ściśle z sytuacją polityczną, jaka panowała w latach 30. XIX wieku: utratą niepodległości przez Polskę, rozbiorami. Dlatego pojawiają się Moskwa oraz Newa, rosyjska rzeka – stanowią one odniesienie do aktualnej sytuacji, w jakiej znaleźli się Polacy.
Również w wierszu Baczyńskiego znajduje się wyraźne nawiązanie do realiów życia autora – czasu drugiej wojny światowej i prowadzonych walk. Podmiot liryczny prosi adresatkę, Maryję, o nauczenie, jak umierać, o wsparcie matek walczących w cierpieniu, wreszcie o nagięcie broni, gdy żołnierze zaczną „walczyć miłością”.
W obu zatem utworach – XIX‑wiecznym oraz XX‑wiecznym – figura Maryi i nawiązanie do średniowiecznego dzieła zostają przetworzone przez aktualną sytuację społeczno‑polityczną, zaadaptowane do realiów, w jakich przyszło żyć autorom dzieł. Tymczasem średniowieczny utwór odnosi się wyłącznie do kwestii religijnych, jest zawołaniem do Maryi – ale też Jezusa i Jana Chrzciciela – utrzymanym w duchu wiary, nie ukazujący aktualności tych postaci, nie przekładający potrzeb religijnych na inne sfery życia.